chapter1.md

Linux İşletim Sistemi

GNU/Linux

Açık kaynak kodlu ve özgür bir işletim sistemi çekirdeği olan Linux, Unix işletim sistemi kaynak alınarak oluşturulmuştur. İşletim sistemi çekirdeği, yazılım ve araçların tümünü ifade etmek için GNU/Linux terimi kullanılır. Linux sayesinde GNU (GNU is Not Unix) Projesi'nin en büyük eksiği olan çekirdeği tamamlanmıştır.

Unix işletim sistemi ile uyumlu olarak geliştirilmeye başlanması, GNU/Linux'un taşınabilir olmasını ve kullanıcıların kolayca uyum sağlayabilmesini kolaylaştırmıştır. Bunun yanında, GNU/Linux kodları sil baştan yazılmış ve temel metin biçimlendirici olarak TeX kullanılmıştır. Yazılımın geliştirilmesi, internet üzerinden iletişim kurabilen kullanıcıların (programcıların) işbirliği ile sağlanmıştır ve günümüzde de devam etmektedir. GNU/Linux'un bağlı olduğu GNU projesi, özgür yazılımlar oldukları için kullanılmaları sağlanan ve kullanıcıların kendi amaçları doğrultusunda geliştirilen işletim sistemlerini ve programları içerir.

Açık kaynaklı yazılımlarda, yazılımın güncellenmesi tüm kullanıcılar tarafından yapılabilir. Yazılımda değişiklik, istenilen amaç doğrultusunda uyarlama yapmak mümkündür. GNU/Linux işletim sistemi de açık kaynaklı olduğu için dünya çapında birçok geliştiricisi vardır. GNU/Linux için geçerli olarak; programcılar istedikleri şekilde yenilikler ve düzenlemeler yapar ve belli bir süre boyunca sistem kapatılarak sabit bir kurum tarafından bu düzenlemeler ve yenilikler derlenerek yeni sürümün duyurusu yapılır.

Özgür yazılımların kullanıcılar tarafından çalıştırılmaları, çoğaltılmaları, ücretli-ücretsiz dağıtımları, istenildiği şekilde kullanılarak değiştirilip, geliştirilmeleri ve kaynak alınarak yeni işletim sistemlerinin oluşturulması mümkündür.

Açık kaynak kodlu işletim sistemleri lisanlı veya lisanssız olabildiği gibi özgür yazılımların hepsi lisanssızdır. Buna göre, her özgür yazılım açık kaynaklı iken her açık kaynaklı yazılım özgür değildir.

GNU/Linux'un kullanım alanlarından bazıları; Android işletim sistemine sahip mobil telefonlar, tabletler, televizyonlar, oyun konsolları, eğitim simülatörleri, uçaklar ve otomobillerdir. Linux çekirdeği kullanan sistemler masaüstü, dizüstü ve netbook bilgisayar pazarında yaklaşık olarak % 2 pazar payına sahiptir. Linux dağıtımları, süper bilgisayarlarda işletim sistemi olarak da yaygın şekilde kullanılmaktadır: Kasım 2010 tarihi itibarıyla en iyi 500 sistem arasında 459'u (%91.8) Linux dağıtımı kullanmaktadır. Google tarafından, mobil cihazlar için üretilen Android, Linux temelli açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir. Günümüzde akıllı telefon sektöründe yılı içi akıllı telefon satışları göz önüne alındığında pazar lideri konumundadır.

Yazılımın sahipsiz olması farklı kullanıcılar tarafından geliştirilmesinin mümkün olmasına ve bu sayede kısa sürede fazla özellik kazanmasına olanak sağlar. Yazılımda oluşacak hataların düzeltilmesi de daha hızlı gerçekleşir. En önemli özelliklerden biri ise, insanlar arasında yardımlaşma olması farklı toplumların bağlarını kuvvetlendirir. Bu sayede kişisel çıkarlar değil evrensel olarak kazanç sağlanır. Maddi kayıp olmadığı gibi manevi kazanç sağlanır ve bu, günümüzde en çok ihtiyaç duyulan insani duygulardandır.

GNU/Linux Kullanımında Gerekli Bilgiler

Dosya Sistem Yapısı

Klasörler dosyaları içeren yapılardır. Dosyalar; sistem, kullanıcı ve çalışabilir dosyalar olmak üzere üçe ayrılır. Sistem dosyaları, işletim sisteminin kullandığı metin tipinde yazılmış dosyalardır. Kullanıcı dosyaları, işletim sistemi kullanıcılarının sayısal ve alfabetik veriler içeren metin tipinde dosyalarıdır. Çalışabilir dosyalar, özel yazılım ürünleri olan ve belli amaçlar doğrultusunda oluşturulmuş programlardır.

Her bir klasörün içerikleri özet olarak şöyle sıralanabilir: bin

: İşletim sisteminin kullanılabilmesi için gerekli zorunlu komut dosyalarını içeren klasördür. Sistem yapılandırması, onarım ve veri kurtarma sırasında burada bulunan komutlar aktif hale geçer.

dev

: Donanımların dosyalar halinde görünmesini sağlar.

etc

: Çalıştırılabilir olmayan sistem yapılandırma dosyalarını ve kullanıcı ile grup bilgilerini içeren dosyaların bulunduğu klasördür.

home

: İçinde bulundurduğu alt klasörlerde kullanıcının resim, müzik, video gibi kişisel bilgilerini içeren klasördür. Kullanıcı kendi bilgileri dışında şifresini bildiği diğer kullanıcıların bilgilerine de erişebilir.

sbin

: Sistem yöneticisinin çalıştırılabilir dosyalarını içeren klasördür.

usr

: Paket yöneticilerin yüklediği veya işletim sistemi içerisinde bulunan uygulamaları içeren klasördür.

tmp

: Uygulamalar için gerekli geçici dosyaları içeren klasördür.

var

: Değişken dosyaları içeren klasördür.

Daha detaylı klasör yapısı hakkında akış diyagramı resmine bakılabilir. Ayrıca, terminalde man hier komutu ile hiyerarşik dosya yapısı hakkında bilgi edinilebilir.

Terminalin Genel Görünümü

Terminalde çalışılırken genel görünüm aşağıdaki gibidir. Yeşil renkli kısımda kullanıcı adı ve çalışılan makine adı verilmektedir. Sarı renkli kısım ise şu anda çalışılan klasörün adını göstermektedir. Dolar işaretinden ($) sonraki kısımda ise istenilen komut girilmektedir. Kitapta verilecek olan örneklerde $ işaretinden sonraki kısım gösterilecektir. Bu durumda $ işareti ile başlayan satırlar, komutların yazıldığı satır; $ işareti olmayan satırlar ise terminalde görüntülenen kısımlardır.

{#terminal-genel-gorunum}

Komut Öldürmek

Çalışılan komutun işlemi uzun sürdüğünde veya o işlemi yapmaktan vazgeçildiği zaman Kontrol ve c tuşlarına aynı anda basarak (ctrl+c) komutun işlevi durdurulabilir.

Hata ve Uyarı Mesajları

Bu kitapta öğreneceğiniz komutlar ile çalışırken karşınıza çıkabilecek muhtemel uyarı ve hata mesajları şöyledir:

A is not sorted

: A isimli dosya sıralanmamış. Bu uyarı mesajı comm veya join komutları kullanılırken görülebilir. Bunun nedeni bu komutların dosyaları sıralı şekilde sunulmasını istemesidir. Sıralanmamış olması halinde uyarı verir.

Command not found

: Komut bulunamadı. Bu hata mesajı komutun yanlış yazıldığını gösterir.

No such file or directory

: Belirtilen dosya veya klasör bulunamamıştır. Komutla beraber kullanılması istenilen dosyanın/klasörün adı yanlış yazıldığında veya böyle bir dosya/klasör olmadığı durumda ortaya çıkan hata mesajıdır. Bu hata mesajının bir diğer anlamı da komut için belirtilen ifade, motif ya da karakterin anlaşılamamasından kaynaklı olabilir. Terminalde tanımlı karakterler komut satırına yazıldığında, öncelikle terminalde ardından komutta çalıştırılmak istenir. Böyle karışıklıklara engel olmak için kullanılan karakter çift tırnak (") içinde yazılmalıdır.

Permission denied

: Dosya/klasöre erişim yetkisi yoktur.

Unexpected character

: Tek tırnak veya çift tırnak kapatılmadığı zaman oluşan hatadır.

No space left on device

: Hard diskte yer kalmamıştır.

Aşağıdaki örnekte, genomes klasöründeki bir dosya birds klasörüne taşınmaya çalışılırken klasör adı yanlış girildiğinde (genomes yerine gnomes) hata oluşmuştur. İkinci hata, birds klasörünün hiyerarşisi doğru verilmediğinden (birds yerine genomes/birds) hata oluşmuştur. Bu tür hataları önlemek için Tab tuşu kullanımını alışkanlık haline getirmek gerekmektedir. Eğer Tab tuşu dosya veya klasör adını tamamlamıyorsa, ya dosya/klasör adı yanlış yazılmış veya yanlış klasörde olduğumuzdan dolayı dosya/klasör bulunamıyor demektir.

Bazı komutlar için kullanılan karakterler önce terminal tarafından yorumlanıp sonra komut tarafından yorumlanır. Terminalde anlamı olan karakterlerin sadece komut tarafından yorumlanması isteniyorsa tırnak işareti (' ') içinde kullanılmalıdır. Tek tırnak (' ') işareti ile çalışabilen komutlar olduğu gibi, bazı komutlar ise çift tırnak ("") ile çalışabilir. Komutun kullanımının doğruluğundan emin olunduğu zaman hatanın bunlardan kaynaklanabileceği düşünülmelidir.

Sayı aralıkları {#sayi-araliklari}

Çalışması için sayı veya harf gerekli komutlar da sayılar veya harfler sıralanırken aralarına virgül (,), belli bir aralık yazmak istenirse kısa çizgi (-) konur. Örneğin; 1,2,4,5,8 ifadesi bu beş sayıyı (1,2,4,5,8) belirtirken; 1-5 ifadesi ise bir ve beş dahil aradaki tüm sayıları (1,2,3,4,5) belirtir. Başka bir örnek daha vermek gerekirse; 1,2,9-15,22,24-26 ifadesi 1, 2, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 22, 24, 25 ve 26 sayısını belirtir.

İnput - Output Açıklaması

İnput, işleme alınacak dosyalar ve komutlardır; kısaca girdi olarak tanımlanır. Output, işlemin ve komutun sonuçlarıdır; kısaca çıktı olarak tanımlanır.

Herhangi bir işlemden sonra alınacak outputun ekranda görüntülenmesi isteniyorsa ekstra işlem yapılmaz. Elde edilen output ayrı bir dosya olarak kaydedilmek isteniyorsa büyüktür (>) işareti, başka bir işlemin çıktısı olarak kullanılmak isteniyorsa çubuk (|) işareti kullanılır.

Türkçe klavyelerde çubuk işareti Alt Gr ve < tuşlarına aynı anda basarak elde edilebilir.

Aşağıdaki örnekte, seq komutu ile 1'den 5'e kadar sayı üretilmektedir. İlk komutta, çıktı ekranda görüntülenmiş, ikinci komutta sayılar sayı adlı dosyaya kaydedilmiştir. Üçüncü komutta seq komutunun çıktısı shuf komutuna gönderilmiş ve çıktı (sırası karıştırılmış sayılar) ekranda görüntülenmiştir. Son komutta da iki komutun birleşmiş çıktısı sayı-karışık adlı dosyaya kaydedilmiştir.

{line-numbers=off} <<Şekil 1.4 Örneklerle input output anlatımı

Geçmiş Komutlarda Arama

Daha önceden yazılmış ve geçmişe kayıtlı olan komut satırlarına dönmek için yukarı ok tuşuna basılır. Yukarı ok tuşuna bir kez basıldığında bir önce yazılmış komut satırına ulaşılır ve ne kadar önceki komut satırına ulaşılmak isteniyorsa o kadar çok yukarı ok tuşu tıklanmalıdır.

Daha gelişmiş arama yapmak için ctrl+r tuşlarına basılır ve aranacak harfler yazıldıkça harfleri içeren en son komut satırı ekrana gelir. Daha eski komut satırı sonuçlarına ulaşmak için ctrl+r'ya tekrar tekrar basılmalıdır.

Jokerler (Wildcards) {#jokerler}

Jokerler aynı isimde birçok dosya veya döküman arasından istediğimizi bulmaya yarayan bir kısayoldur. Linuxta birçok joker bulunmaktadır fakat bizim için gerekli olanları aşağıda verilmiştir.

Yıldız (*) : Geçerli klasördeki tüm dosyaları veya başına belli bir kelime yazılarak o kelime ile başlayan tüm dosyaları ifade eder. Örneğin klasörde sayı1, sayı2, sayı36, sayılar diye dört dosya varsa bunlar teker teker yazmak yerine sayı* şeklinde de ifade edilebilir. *sayı* ifadesi ise içinde "sayı" kelimesi içeren dosya veya klasör isimleriyle eşlecektir.

Soru İşareti (?) : Geçerli klasördeki sadece sondaki tek bir karakteri farklı olan dosyaların tümünü ifade eder. Örneğin yine sayı1, sayı2, sayı36, sayılar diye dört dosya içeren aynı klasör için sayı? yazılırsa sayı1 ve sayı2 dosyaları belirtilmiş olur.

Soru işareti jokeri ile yıldız jokeri arasındaki en büyük fark yıldız jokeri sıfır veya daha fazla karakteri temsil edebilirken soru işareti jokerinin sadece tek karakteri temsil edebilmesidir. Aşağıdaki örnekte sırasıyla, sayi ile başlayan, say içeren, say yanında tek karakter veya iki karakter içeren dosya isimleri joker yardımıyla listelenmiştir.

<<Şekil 1.4b Jokerlerin kullanımı

%%%% TODO either delete or move this sentence "Jokerlere ek olarak aradığımız dosya ismi sonrasında klavyedeki "Tab" tuşuna basarak aradığımız isimle başlayan tüm dosyaları görebiliriz. "Tab" tuşunun çıktısı kodu veya ismi tamamlama yönünde olacaktır."

Daha detaylı jokerler ve örnekleri için Just Enough Linux adlı kitabın Wildcards kısmına bakılmalıdır.

%%%% TODO instead of giving link to just enough linux, can we put a concise table about jokers in bash? %%%% TODO the examples above is using ls only. we can make a jokers folder in bundle and put many files in it so that students can use it as a playground

Tab tuşu kullanımı

Windows ortamında klasöre girmek veya dosyaları açmak, taşımak için üzerlerine tıklamak yeterli olmaktadır. Ama Linux terminalinde her komutu yazarak çalıştırmak zorundayız. Örneğin, kopyalamak istediğimiz bir dosyanın adını, hedef klasörünü adını komut satırına yazmamız gerekmektedir. Böyle bir durumda uzun dosya veya klasör isimlerini yazmak hem zahmetli hem de vakit kaybettirecektir. Bu zorluğu Tab tuşu yardımıyla aşmak mümkündür. Dosya veya klasör isminden birkaç karakter yazıldıktan sonra Tab tuşuna basıldığında isim tamamlanacaktır.

Tab tuşunu kullanmak sadece yazma hızını arttırmakla kalmayıp hatalı komut yazmamıza da engel olacaktır. Eğer Tab tuşuyla dosya veya klasör ismi tamamlanmıyorsa ya dosya veya klasör mevcut değildir veya ismi yanlış yazılmıştır.

%%%% TODO give a good example of tab usage, single tab, double tab. etc

Locale

GNU/Linux terminali ülkelere göre farklılık gösterir. Bu farklılıklardan en belirgini Türkçe yazım kurallarında sayısal veriler yazılırken binler basamağını belirtmek için nokta ve sayının ondalık kısmını belirtmek için virgül ayıracı kullanılırken Amerikan İngilizcesi yazım kurallarına göre bu terstir. Örneğin; bin iki yüz elli lira seksen kuruş sayısal olarak yazılırken TR standartlarına göre 1.250,80 TL şeklinde yazılırken, US standartlarına göre 1,250.80 şeklinde ifade edilir. sort komutu ile sayısal sıralama yapılırken locale önemlidir. Yanlış locale kullanıldığında yanlış sıralama gerçekleşir.

Tar Arşivi Açımı

Bu kitapla beraber indirilecek dosya sıkıştırılmış arşiv dosyasıdır ve kitaptaki örneklerin ve soruların denenmesi için gerekli dosyalar arşiv halinde mevcuttur. Herhangi bir sıkıştırılmış tar arşiv dosyasını açmak için aşağıdaki komut kullanılmalıdır.

$ tar xzf dosyaadı.tar.gz

tar komutundan sonra kullanılan harfler belirli opsiyonlar içindir.

x - sıkıştırılmış dosyayı açmak için kullanılan opsiyon (extract)

z - gz formatında sıkıştırılmış dosyalar için kullanılan opsiyon

f - arşiv dosyası ismi kullanılacağını gösteren opsiyon

Tar arşivi açıldığında, arşiv içinde bulunan tüm klasör ve alt klasörleri komutun çalıştırıldığı klasörde otomatik olarak açılır.

Arşiv dosyasını açarken doğru klasörde olduğunuzdan emin olunuz. Eğer tar komutunu Masaüstü klasöründeyken çalıştırırsanız arşiv içerikleri Masaüstü klasörünün içine açılır.

<<Şekil 1.4b Örneklerle tar arşivi oluşturulması

Dosya ve Klasör İzinleri {#dosya-klasor-izin}

Terminalde dosya ve klasörleri detaylı şekilde listelediğimiz zaman aşağıdaki şekilde bilgiler sunulmaktadır:

-rwxr-xr-x 1 ogrenci users 20974 Mar 8 2014 ascii.pdf

• İlk sütun dosya veya klasöre erişim izinlerini gösterir. İlk karakter ilgili ögenin dosya mı klasör mü olduğunu belirtir. Öge; d ise klasör, - ise dosyadır. Diğer karakterler izinleri belirtir. Bütün izinleri açılmış dosya -rwxrwxrwx şeklinde, tüm izinleri kapalı dosya ise ---------- şeklinde görünür. r: Okuma iznini, w: Yazma iznini, x: Yürütme iznini belirtir.

  Buradaki ikinci, üçüncü, dördüncü ögeler sahibinin izinlerini, beşinci, altıncı, yedinci ögeler grubun izinlerini ve sekizinci, dokuzuncu, onuncu ögeler de her kulanıcının izinleri ifade eder.

• İkinci sütun hard link sayısını gösterir (gözardı edilebilir).

• Üçüncü sütun ilgili dosya veya klasörün kullanıcı sahibini gösterir.

• Dördüncü sütun ilgili dosya veya klasörün grup sahibini gösterir.

• Beşinci sütun ilgili dosya veya klasörün byte olarak boyutunu gösterir. Eğer öge klasör ise, ifade edilen boyut klasörün içinin boyutu değil klasörün kendi boyutudur. Klasör boş bile olsa klasörle ilgili bilgilerin tutulduğu alan 4 Kb olarak görülür.

• Altıncı, yedinci ve sekizinci sütunlar ilgili dosya veya klasörün son değiştirilme zamanını verir. Aynı yıl içinde değişiklik olduysa yıl, eski yıllarda değişiklik olduysa saat gösterilmez.

• Son sütun ilgili dosya veya klasörün ismini gösterir.

Kaynak

Boşluk karakteri {#bosluk-karakteri}

Terminalde komutlar çalıştırılmak istendiğinde boşluk karakteriyle ilgili sorunlar yaşayabilirsiniz. Bu yüzden, boşluk karakteri hakkında dikkat edilmesi gereken önemli bir bilgiyi anlamak gerekmektedir.

Terminal komutlarının çoğu birden fazla argüman kabul etmektedir. Örnek olarak dosya silmek için kullanılan rm komutuyla birden fazla dosya silinmek isteniyorsa, dosya isimleri argüman olarak kullanılabilir, rm dosya1 dosya2 komutu dosya1 ve dosya2 adlı dosyaların silinmesi manasına gelmektedir. Fakat bu durumda boşluk karakteri içeren dosya isimlerinde sorun yaşanacaktır. Örnek olarak, Eski dosya.txt isimli bir dosyayı silmek istediğimizde rm Eski dosya.txt komutu aşağıdaki gibi bir hata mesajına sebep olacaktır:

$ rm Eski dosya.txt
rm: cannot remove 'Eski': No such file or directory
rm: cannot remove 'dosya.txt': No such file or directory

Boşluk karakterinin argümanları ayırmak için kullanılmadığı, dosya isminin bir parçası olduğunu vurgulamak için boşluktan önce \ karakteri kullanmak gerekmektedir.

rm Eski\ dosya.txt

Bu işleme kaçış (ing. escape) denilmektedir.

İçinde boşluk karakteri bulunan dosya ve klasör isimlerini yazarken Tab tuşu ile tamamlama yapılırsa kaçış karakteri otomatik olarak eklenecektir.

Kontrol Karakterleri

Terminalde Ctrl (Kontrol) tuşu ile özel karakterler terminale yazdırılabilir. Bu özel karakterler belirli eylemleri gerçekleştirmek için kullanılmaktadır. Aşağıdaki tuş kombinasyonları ile terminalde komut yazarken zaman kazanılabilir, özel eylemler (örn. komut öldürme) gerçekleştirilebilir.

• Ctrl-c Çalışan komutu sona erdirir
• Ctrl-u Kürsorun solundaki karakterleri siler
• Ctrl-k Kürsorun sağındaki karakterleri siler
• Ctrl-d End-of-file veya çıkış sinyali üretir
• Ctrl-w Komut satırındaki son kelimeyi siler
• Ctrl-a Kürsoru satır başına taşır
• Ctrl-e Kürsoru satır sonuna taşır

Dosya türleri ve uzantıları {#dosya-turleri}

Maalesef, Windows işletim sisteminin kullanıcıların işini kolaylaştırmak için seçtiği yöntemler yüzünden dosya türü konusunda bazı yanlış anlamalar olmaktadır. Windows sisteminde bir dosya üzerine çift tıklandığında uygun yazılım ile o dosya açılmaktadır. Mesela, .doc veya docx uzantılı bir dosya Microsoft Word ile açılmaktadır. Bu yüzden "korelasyon" ile "sebep-sonuç ilişkisi" karıştırılmaktadır. Bir dosya, uzantısı .doc veya .docx olduğu için Word ile açılıyor şeklinde bir kabul ortaya çıkmaktadır. Bir dosya ancak uygun Word binary format taşıyorsa Word tarafından açılabilir, uzantısı ne olursa olsun.

Bu durum, Linux terminalinde çalışırken daha kolay anlaşılacaktır. Terminalde çalışırken genellikle plain text formatında dosyalar ile çalışacağız (Windows kullanıcıları için .txt dosyası, yani Not Defteri programı ile açılabilen dosyalar). Komutlarımızın sonuçlarını plain text dosya şeklinde kaydederken istediğimiz uzantıyı seçebiliriz ve bu o dosyayı görüntülemeye engel olmaz. Bu yüzden, terminalde çalışırken "hangi uzantı ile kaydedelim?", "hangi program ile görüntüleyebiliriz?" veya "bu dosyayı açmak için gerekli software yüklü mü?" gibi sorular gereksiz olacaktır.

Yukarıda anlatılanlar, terminalde çalışırken uzantılar rastgele seçilebilir, manasına gelmemektedir. Dosya oluştururkenUygun uzantılar seçilmelidir ve bu hangi yazılım tarafından açılacağına uygun olarak değil, dosya türü hakkında fikir verecek şekilde olmalıdır. Örneğin, veri dosyaları .dat olarak adlandırılabilir, Perl kodu içeren dosyalar da .pl olarak adlandırılabilir. Geçici dosyalar da .tmp olarak adlandırılabilirler.

Terminal egzersizleri için kaynaklar

Bilişim veya programlama türündeki bilgilerin en hızlı öğrenilmesi pratik yapma ve egzersiz ile mümkün olacaktır. Bu kitabı çok kısa sürede okuyup anlayabilirsiniz fakat bir terminal karşısına geçip pratik yapmazsanız maalesef bu kitapta anlatılanları kavramanız mümkün olmayacaktır. Aşağıda, terminal komutları hakkında pratik yapabilmeniz için kullanılabilecek web tabanlı kaynaklar listelenmiştir.

• Terminus : Bu terminal oyunu yeni başlayanlara klasör ve dosyalarda gezinme kavramlarını öğretmek amacıyla yazılmıştır. Yeni başlayanlar için, terminale alışmak için oldukça yararlı olacaktır.

• Tutorials Point - Unix Terminal Online : Bu websayfasında, online olarak tam fonksiyonlu bir terminal kullanabilirsiniz. Herhangi bir program kurmadan veya sabit bir makinede kullanıcı oluşturmadan bu websayfasında Linux terminalini kullanabilirsiniz. Sol taraftaki gizli panel sayesinde klasör ile etkileşebilirsiniz, çalışma klasörünüze dosya yükleyebilir veya bu klasörden dosya indirebilirsiniz. Dilerseniz bu kitapta kullanılan dosyaları çalıştığınız klasöre indirerek hiç zaman kaybetmeden kitaptaki komutları çalışmaya başlayabilirsiniz. Bunun için aşağıdaki komutları çalıştırmanız gerekmektedir. (Bu websayfası maalesef kısa aralıklarla kullanıma müsaade etmektedir, daha uygun bir alternatif için liste sonundaki açıklamayı okuyunuz)

    curl -L  https://goo.gl/i4wD9H > veri-analizi-bundle.tar.gz
    tar xzf veri-analizi-bundle.tar.gz
    source bashrc-tp	# terminali ve komut satırını renklendirmek için
  

• ExplainShell : Bu websayfasında karmaşık ve uzun komutlar görsel olarak açıklanmaktadır.

• OverTheWire Wargames : Bu site network güvenliği üzerine egzersizler yapılmak üzere kurulmuş olup Bandit başlıklı kısım terminale giriş için egzersizler içermektedir.

• ShortcutFoo : Bu sitede hesap açtıktan sonra Command Line ve Awk kısımlarında pratik yapılabilir ve diğer kullanıcılarla yarışma şeklinde öğrenme gerçekleşebilir.

• Linux Survival : Oldukça interaktif olarak Linux'a dair temel konular işlenmiştir. Bazı komutların etkileri görsel bir şekilde anlatılmaya çalışılmıştır.

• The Linux Command Line : Terminalin kullanımına dair temel bilgileri ve dosya klasör yapısı konularını örneklerle anlatan bir websitesi.

• LearnShell.org : İnteraktif şekilde Bash programlama anlatılmaktadır. Bu kitabın içeriğinin biraz dışındadır fakat interaktif olmasından dolayı yararlanılabilir bir kaynaktır. Bölüm sonlarındaki Quizler kendinizi değerlendirmek için kullanılabilir.

• Unix Tutorial For Beginners : Başlangıç seviyesinde bilgiler veren bir site. Bu kitabın içeriği ile uyumlu kısım bu websayfasındaki ilk dört kısımdır (tutorial), diğer kısımlar bu kitapta işlenen konuların dışında kalmaktadır.

• Ryans Tutorials - Linux : Bu websayfasında bu kitabın içeriğini anlamak için gerekli bilgiler mevcut olup bölüm sonlarındaki aktiviteler konuları kavramak için yararlı olacaktır. (Not: 6. Vi Text Editor adlı kısmı gözardı ediniz)

Tutorials Point websayfası kısa süreli kullanım için müsaade ettiğinden dolayı başka bir websayfasındaki online terminali kullanabilirsiniz. CodeAcademy adlı online eğitim veren sitede "Learn the Command Line" adlı ders için sağlanan terminali, bu kitaptaki örnekleri yapmak ve takip etmek için kullanabilirsiniz.(screencast link)

Terminale erişim

{icon=apple}

MAC kullanıcıları için aşağıdaki programları kurmaya veya kullanmaya gerek yoktur. Bilgisayarınızda zaten Terminal programı yüklü olup, Applications altında Terminal programını bulup çalıştırarak terminal kullanmaya başlayabilirsiniz.

Eğer bu ders için açılan hesabınıza erişmek isterseniz ssh KULLANICIADI@IPNO komutunu çalıştırmanız, ardından şifrenizi girmeniz yeterlidir. KULLANICIADI öğrenci numaranız olup, IPNO ise dönem başında belirtilmiş olan IP numarasıdır.

Dersimizde, Windows bilgisayarlarda Putty adlı program yardımıyla Linux kurulu bir makineye bağlantı kurup ders için açılan hesabınıza erişim sağlayacaksınız. Çalıştırdığınız komutların listesi, oluşturduğunuz dosyalar gibi bilgiler hesabınızda kalıcı olarak tutulmaktadır. Bu erişim metoduna ek olarak aşağıdaki yöntemler ile de terminalde egzersiz yapmanız mümkün olacaktır.

1. Tutorials Point sayfasında ders kitabında kullanılan örnek dosyalar ile çalışabilirsiniz. Fakat, çalıştırdığınız komutlar listesi ve oluşturduğunuz dosyalar oturum kapandıktan sonra kaybolacaktır.

2. Virtualbox adlı programı bilgisayarınıza kurarak, programın içinde çalışacak şekilde herhangi bir Linux sürümünü kurabilirziniz (Ubuntu kurulumunu anlatan video link). Bu şekilde, internet bağlantısı olmadan, kişisel bilgisayarınızda Linux çalıştırıp kullanabilirsiniz.

3. Android telefon veya tabletlerinizde de terminal egzersizi yapabilir veya ders hesabınıza erişebilirsiniz. Aşağıdaki uygulamalar ile terminalde çalışmak isterseniz bluetooth klavye kullanmanız gerekebilir. Telefon veya tabletteki sanal klavye ile terminalde komut girişi pratik olmayacaktır.

   • juiceSSH adlı uygulama ile ders hesabınıza erişim sağlayabilirsiniz
   • termux adlı uygulama, telefonunuz veya tabletinizde çalışan terminal olarak kullanılabilir (video link).