diff --git a/.github/workflows/docker.yml b/.github/workflows/docker.yml index 07af2ff4..b6240425 100644 --- a/.github/workflows/docker.yml +++ b/.github/workflows/docker.yml @@ -15,7 +15,7 @@ jobs: - name: Get changed files id: changed-files-specific - uses: tj-actions/changed-files@v35 + uses: tj-actions/changed-files@v41 with: files: | Dockerfile diff --git a/.zenodo.json b/.zenodo.json index 43359390..6b4f0d35 100644 --- a/.zenodo.json +++ b/.zenodo.json @@ -96,6 +96,18 @@ "affiliation": "Research Institute for Nature and Forest", "type": "Researcher", "orcid": "0000-0002-5712-0770" + }, + { + "name": "Nathalie Cools", + "affiliation": "Research Institute for Nature and Forest", + "type": "Researcher", + "orcid": "0000-0002-7059-2318" + }, + { + "name": "Bruno De Vos", + "affiliation": "Research Institute for Nature and Forest", + "type": "Researcher", + "orcid": "0000-0001-9523-3453" } ] } diff --git a/NEWS.md b/NEWS.md index 5ed58612..849fc560 100644 --- a/NEWS.md +++ b/NEWS.md @@ -1,3 +1,24 @@ +### First version of protocol: sfp-201-nl + +- Title: Bemonsteren aan de hand van oppervlaktemonsters +- Published on: 2024-01-08 +- Version number: 2024.01 +- Link to this version: [sfp-201-nl version 2024.01](2024.01/index.html) + +### First version of protocol: sfp-106-nl + +- Title: Richtlijnen voor het bepalen van het waterpeil in peilbuizen +- Published on: 2023-12-12 +- Version number: 2023.10 +- Link to this version: [sfp-106-nl version 2023.10](2023.10/index.html) + +### First version of protocol: sfp-105-nl + +- Title: Richtlijnen voor het bemonsteren van peilbuizen +- Published on: 2023-12-12 +- Version number: 2023.09 +- Link to this version: [sfp-105-nl version 2023.09](2023.09/index.html) + ### First version of protocol: spp-001-nl - Title: Veldprotocol Kwaliteitsmeetnet Natura 2000 habitats partim heidehabitats diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/01_afhankelijkheden.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/01_afhankelijkheden.Rmd new file mode 100644 index 00000000..90cd6456 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/01_afhankelijkheden.Rmd @@ -0,0 +1,47 @@ +# Afhankelijkheden + +```{=html} + +``` +```{r dependencies} +empty_table <- tibble( + protocol_code = character(), + version_number = character(), + params = character(), + appendix = logical() + ) %>% + add_row() %>% + rename( + `Protocolcode` = protocol_code, + `Versienummer` = version_number, + `Opgenomen als subprotocol` = appendix) %>% + pander(split.tables = Inf) + +if (exists("params")) { + if (!is.null(params$dependencies)) { + transpose(params$dependencies) %>% + as_tibble() %>% + mutate(protocol_code = as.character(protocol_code), + version_number = as.character(version_number), + params = as.character(params), + version_number = ifelse(params == "NA", + paste0("[", version_number, "](../", + version_number,"/", "index.html)"), + version_number), + appendix = as.logical(appendix)) %>% + rename( + `Protocolcode` = protocol_code, + `Versienummer` = version_number, + `Opgenomen als subprotocol` = appendix) %>% + pander(split.tables = Inf) + } else { + empty_table + } +} else { + empty_table +} +rm(empty_table) +``` diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/02_onderwerp.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/02_onderwerp.Rmd new file mode 100644 index 00000000..cc71e022 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/02_onderwerp.Rmd @@ -0,0 +1,42 @@ +# Onderwerp + +## Definities en afkortingen + +```{=html} + +``` +- **Peilbuis**: een peilbuis met in het ondergrondse deel een filterelement over de hele lengte voor het meten van de grondwaterstand nabij het maaiveld. + Grondwater kan over de volledige ondergrondse lengte van het instrument door perforaties naar binnen en naar buiten stromen. + De filter snijdt steeds met de grondwaterstand, behalve als het grondwaterpeil boven het maaiveld uitstijgt. + Het waterpeil in de buis wijkt weinig of niet af van de grondwaterstand. + Strikt gezien moet dit een grondwaterstandsbuis noemen, maar de term peilbuis is zodanig algemeen in gebruik dat het gebruiken van een nieuwe term tot nog veel meer verwarring zou leiden. + +- **Piëzometer:** een buis met een filterelement van enkele tientallen centimeter (de INBO afspraak is 50 cm) voor het meten van de stijghoogte (of ook drukhoogte) op een bepaalde diepte. + Het peil in de buis komt overeen met de druk ter hoogte van de filter en die kan verschillen van het grondwaterpeil. + De stijghoogte is de resultante van de hydraulische druk die ter hoogte van de filter in de ondergrond heerst. + De stijghoogte kan hoger, gelijk of lager zijn dan de grondwaterstand. + Op het INBO worden vrijwel uitsluitend piëzometers geplaatst. + Bij de analyse van de chemische samenstelling heeft een piëzometer minder risico op invloed van insijpelend regenwater. + Bovendien wijkt de hydrostatische druk in de meeste gevallen niet of nauwelijks af van het grondwaterpeil als de piëzometer "kort" is (doorgaans \< 2-3 meter) + +- **HDPE:** High-density polyethylene + +- **Staal of monster:** Een portie die geselecteerd wordt uit een grotere hoeveelheid. + In dit protocol bestaat het staal steeds uit een hoeveelheid water dat uit een piëzometer of peilbuis werd opgepompt. + +## Doelstelling en toepassingsgebied + +```{=html} + +``` +Deze procedure richt zich op het nemen van een grondwatermonster voor chemische analyse uit relatief ondiepe piëzometers (maximaal 5 m) met een beperkte diameter (meestal 5 cm) voor het bepalen van de zuurtegraad (pH), geleidbaarheid (EC) in het veld en de analyse van chemische variabelen (anionen, kationen, metalen, alkaliniteit, ...) van grondwater. + +De procedure is geschikt voor het nemen van een grondwatermonsters voor het bepalen van macro-ionen in het kader van een eco-hydrologisch onderzoek. +Voor de analyse van verontreinigende stoffen zijn aangepaste procedures vereist [zie @EMIS_2013]. diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/03_beperkingen.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/03_beperkingen.Rmd new file mode 100644 index 00000000..fe077389 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/03_beperkingen.Rmd @@ -0,0 +1,13 @@ +# Beperkingen van het protocol + +```{=html} + +``` +De bemonstering moet worden uitgevoerd in een geschikte peilbuis in PVC of HDPE, afhankelijk van de aanwezige stoffen in het grondwater en de te analyseren chemische variabelen + +De procedure is niet geschikt voor het bemonsteren van grondwater met een zeer hoge saliniteit. + diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/04_principe.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/04_principe.Rmd new file mode 100644 index 00000000..c5419ca3 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/04_principe.Rmd @@ -0,0 +1,33 @@ +# Principe + +```{=html} + +``` +Het doel is een staal te nemen van 'vers' grondwater. +Dat betekent dat er geen monsters mogen genomen worden van grondwater dat weken of maanden in het meetpunt stil staat. +De groei van micro-organismen zorgt er immers voor dat grote hoeveelheden metabolieten in het water accumuleren. +Daarom wordt de wand van de piezometer eerst gereinigd en daarna wordt het water uit de piezometer weggepompt. + +Het bemonsteren van de piëzometer gebeurt 1 tot 3 dagen na het reinigen. +Het 'vers' grondwater wordt opgepompt. +De zuurtegraad (pH) en geleidbaarheid (EC) worden op het terrein gemeten en de recipiënten voor chemische analyse in het laboratorium worden gevuld. +Het aantal deelmonsters is afhankelijk van de chemische variabelen die zullen worden gemeten. +De richtlijnen voor het nemen en van deelmonsters en het conserveren van de deelmonsters zijn terug te vinden in [SOP-005](https://sites.google.com/inbo.be/veldprotocollen/standaard-veld-procedures-svp/0-generiek). +Deelmonsters voor het bepalen van metalen worden direct na de monstername gefiltreerd (0,20 $\mu$m) en aangezuurd met salpeterzuur (HNO3) tot een pH \< 2 om neerslagvorming van zouten te vermijden.. + +**Gesuspendeerd materiaal**: het bemonsterde grondwater bevat nagenoeg altijd sedimenten in suspensie. +Vaak zijn ze niet zichtbaar voor het blote oog. +De negatieve lading van de kleimicellen kan gedurende het transport van het staal leiden tot ad-/resorptie van voornamelijk metaalionen. +Het aangezuurd staal mag geen gesuspendeerd materiaal bevatten omdat de geadsorbeerde ionen onder invloed van de lagere pH vrij kunnen komen [@huybrechts-debecker-1997]. +wat met gesuspendeerd materiaal bij andere variabelen? +We moeten een beslissing nemen of we totaal opgeloste gehalten willen of totaalgehalten inclusief het sediment ! + +Bij het volledig leegmaken van de piëzometer tijdens het reinigen of de bemonstering komt zuurstof terecht in de buis en kunnen sommige variabelen (vb. Fe, Mn ,...) geoxideerd worden. +Van ijzer is gekend dat bij de oxidatie van de gereduceerde vorm (Fe^2+^) naar de geoxideerde vorm (Fe^3+^) onoplosbare verbindingen worden gevormd met tegenionen (anionen) in de het grondwater. +Op deze manier verdwijnen sommige variabelen uit het grondwatermonster en worden ze niet meer geanalyseerd. +Bij de aanwezigheid van ijzer in het grondwater moeten de nodige voorzorgsmaatregelen genomen worden of moet ermee rekening gehouden worden dat sommige anionen worden onderschat. + + diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/05_competenties.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/05_competenties.Rmd new file mode 100644 index 00000000..d2f287e6 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/05_competenties.Rmd @@ -0,0 +1,16 @@ +# Vereiste competenties + +```{=html} + +``` +Voor het reinigen en het bemonsteren van peilbuizen of piëzometers moet een opleiding worden gevolgd. +Deze opleiding wordt verzorgd door de projectverantwoordelijke(n). +Tijdens deze opleiding worden niet alleen de activiteiten voor het nemen van een grondwatermonster verzorgd, maar ook het onderhoud van het materiaal. + +Voor het bepalen van de ogenblikkelijke variabelen (pH, EC) moet de opleiding van het analytisch laboratorium worden gevolgd. +Naast de theorie bevat deze opleiding een praktisch luik over het gebruik van de veldmeter, de kalibratie van de apparatuur en het onderhoud van de apparatuur. +Tevens worden de nodige veiligheidsmaatregelen toegelicht bij het gebruik van sterke zuren. + diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/06_benodigdheden.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/06_benodigdheden.Rmd new file mode 100644 index 00000000..d9d46f1c --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/06_benodigdheden.Rmd @@ -0,0 +1,74 @@ +# Benodigdheden + +## Apparatuur + +```{=html} + +``` +- Geschikt materiaal voor het nemen van een grondwatermonsters uit peilbuis + + - Peristaltische slangenpomp (Figuur \@ref(fig:Figuur1) A), Eijkelkamp, 12 vdc, regelbaar in twee richtingen tussen de 100 en 2.300 ml/min, met zuigcapaciteit tot 9,5 m diepte. + Deze pomp is voorzien van een batterij met levensduur van 4,5 uur en een pompslang in silicone. + + - Kogelklepmonsternemer, Eijkelkamp, 35mm, 90cm in teflon (Figuur \@ref(fig:Figuur1) B). + +> ![(#fig:Figuur1) Foto A = peristaltische pomp, B = Kogelklepmonsternemer](./media/image2.png){width="6.302777777777778in" height="2.611111111111111in"} + +- Boormachine met peristaltische kop (Figuur \@ref(fig:Figuur2)) + +> ![(#fig:Figuur2) Foto Boormachine met peristatltische kop](./media/image1.png){width="2.170223097112861in" height="2.8593755468066493in"} + +- Veldset voor het bepalen van de zuurtegraad en de geleidbaarheid: het analytische laboratorium beschikt over verschillende veldsets (WTW multi, pH-EC) met de nodige elektroden welke kunnen gebruikt worden op het terrein voor deze bepalingen. + De werking, het gebruik, de kalibratie en het onderhoud van deze veldsets wordt beschreven in [SIP-054](https://sites.google.com/inbo.be/veldprotocollen/standaard-instrument-procedures-sip) (kwaliteitshandboek analytisch labo). + +- Frigobox met koelelementen. + +## Materiaal + +```{=html} + +``` +- Ronde borstel (diameter 50mm) voor het reinigen van de piëzometer. + +- Tubing, teflon, diameter?, + voor het ledigen en reinigen van de peilbuizen + +- Monsternamepot HDPE (minstens 750ml) voor het opvangen van het watermonster en het meten van de ogenblikkelijke variabelen op het terrein. + +- Recipiënten voor chemische analysen (zie [SOP-006](https://sites.google.com/inbo.be/veldprotocollen/standaard-veld-procedures-svp/0-generiek)). + De voornaamste recipiënten gebruikt bij grondwateranalyse zijn: + + - Fles, 250 ml rode of witte dop (FL-250R of FL250W) + + - Falcontube, 30 ml met witte dop (FT-30W), aangezuurd met HNO~3~ (250$\mu$l/tube) + + - Falcontube, 50 ml met rode dop (FT-50R) + + - Gebundeld in zak van 16x25 cm + +- Spuit, 100 of 250 ml, met schroefdraad voor spuitfilter + +- Filter, type spuitfilter, 0,20 $\mu$m of 0,45 $\mu$m + +- Gedemineraliseerd water + +## Reagentia en oplossingen (indien van toepassing) + +```{=html} + +``` +- Salpeterzuur 65%, suprapur, HNO~3~: hiervan bevindt zich 250 $\mu$l in de falcontubes van 30 ml (FT-30W). diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/07_werkwijze.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/07_werkwijze.Rmd new file mode 100644 index 00000000..abe37b78 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/07_werkwijze.Rmd @@ -0,0 +1,152 @@ +# Werkwijze + +## Uitvoering + +```{=html} + +``` +### Stappenplan + +De werkwijze voor het bemonsteren van een piëzometer voor een grondwatermonsters bestaat uit volgende stappen: + +- Reinigen van de peilbuis of piëzometer + +- Bemonsteren van een peilbuis of piëzometer + +- Bepalen van de ogenblikkelijke variabelen + +- Vullen van de recipiënten + +- Bewaren en transporteren van watermonsters + +### Reinigen van een piëzometer + +Voor de staalname wordt de piëzometer eerst gereinigd met een borstel en daarna leeggepompt. + +De piëzometer wordt eerst geschuurd met een flessenborstel gemonteerd op een lange steel. +Na het inbrengen van die flessenborstel in de buis, wordt flink op en neer bewogen over de gehele lengte van de buis, om vastzittende bacterie-kolonies en andere contaminanten van de buis los te schuren en eventueel gesedimenteerd materiaal terug in suspensie te brengen. + +Daarna wordt (in de mate van het mogelijke) al het water met een peristaltische pomp uit de piëzometer gepompt. +De telfondarm wordt volledig tot op de bodem van de peilbuis gebracht. +Zo wordt eventueel slib uit de piëzometer afgevoerd. +Het pompen zorgt ervoor dat vers grondwater wordt bemonsterd. +Bij beperkte watertoevoer (wat bij deze piëzometers doorgaans het geval is) naar de buis zal de piëzometer na enkele minuten leeggepompt zijn. +Het opgepompte water wordt minstens twee meter van de locatie van de peilbuis afgevoerd. + + + +### Bemonsteren van een peilbuis of piëzometer + +Het bemonsteren van een peilbuis gebeurt in een periode van 1 tot 3 dagen na het reinigen van de peilbuis. +De bemonstering gebeurt met een peristaltische pomp of kogelklepbemonsteraar. + +Bij het nemen van een monster met een peristaltische pomp, wordt een teflondarm tot op een diepte van 10 cm onder het waterpeil van de peilbuis gebracht. +De teflondarm wordt verbonden met de peristaltische pomp en het 'vers' grondwater wordt met een matige snelheid opgepompt zodat geen gasbellen in het opgepompte water terechtkomen. +Er moet absoluut vermeden worden dat de peilbuis leeggepompt wordt tijdens de staalname. +Het opgepompte water wordt opgevangen in een recipiënt (monsternamepot) totdat een volume van minstens 500 ml is bereikt. +Bij voldoende wateraanvoer in de peilbuis wordt de eerste 100 ml niet opgevangen. + + + +Bij het nemen van een monster met een kogelklepbemonsteraar wordt de kogelklep zo diep mogelijk onder het waterpeil gebracht zonder de bodem van de peilbuis te raken. +Trek daarna de kogelklep rustig omhoog. +Om voldoende staalvolume te bekomen moet vaak meerdere keren bemonsterd worden. + +### Bepalen van de ogenblikkelijke variabelen + +Omdat sommige variabelen veranderingen ondergaan tijdens het transport van het watermonsters naar het laboratorium, worden deze variabelen bij voorkeur op het terrein gemeten. +Het betreft de variabelen zuurtegraad (pH) en geleidbaarheid (EC). +Het bepalen van deze variabelen gebeurt met een veldmeter. +Het gebruik van de veldmeter (met elektroden) is beschreven in [SIP-054](https://sites.google.com/inbo.be/veldprotocollen/standaard-instrument-procedures-sip) en in de veldset bevindt zich tevens een beperkte handleiding. + +Vooraleer de metingen uit te voeren moet de apparatuur voor zuurtegraad (pH) en geleidbaarheid (EC) gecontroleerd worden op een goede werking. +De controle oplossingen bevinden zich in de veldset. +De veldmeter wordt door het analytisch laboratorium gekalibreerd geleverd, maar bij regelmatig gebruik moet de apparatuur minstens voor en na een reeks van metingen gecontroleerd worden. + +- Controleer de pH-elektrode met bufferoplossing van pH=5 + +- Controleer de EC-elektrode met een oplossing van 1413 $\mu$S/cm + +De waarden waarbinnen de controle moet vallen staan vermeld op het veldformulier. +Indien de controle niet wordt aanvaard, dan moeten corrigerende maatregelen genomen worden. +Deze bestaan o.a. +uit de verificatie van de controle, verificatie van de controle oplossing en indien nodig herkalibratie van de apparatuur. +De oplossingen voor herkalibratie bevinden zich in de veldset. +Indien de controle wordt aanvaard, dan kunnen de analyses op het terrein uitgevoerd worden. + +Een deelmonster van het verzamelde watermonster wordt overgebracht in een meetrecipiënt (HDPE, minstens 250ml) voor het bepalen van de ogenblikkelijke variabelen. +Op het deelmonster wordt In eerste fase de geleidbaarheid van het waterstaal bepaald en pas daarna de zuurtegraad. +Bij een iets verouderde pH- elektrode bestaat de kans dat deze KCl lekt waardoor de meting van de geleidbaarheid wordt beïnvloed (lees: te hoge waarde). + +- Bepalen van de geleidbaarheid: de elektrode wordt in het meetrecipiënt gebracht zodanig dat de geleidbaarheidscel volledig ondergedompeld is in de meetvloeistof. + Onder licht roeren met de elektrode, wordt de geleidbaarheid afgelezen indien het meetsignaal stabiel is. + Een stabiel meetsignaal wordt bekomen met de AR functietoets. + De geleidbaarheid wordt afgelezen in $\mu$S/cm of mS/cm (opgepast!) en genoteerd op het veldformulier. + +- Bepalen van de zuurtegraad: de elektrode wordt in het meetrecipiënt gebracht tot dat deze minstens 5 cm volledig ondergedompeld is in de meetvloeistof. + Onder licht roeren met de elektrode, wordt de zuurtegraad afgelezen indien het meetsignaal stabiel is. + Een stabiel meetsignaal wordt bekomen met de AR functietoets. + De zuurtegraad wordt afgelezen in eq/l en genoteerd op het veldformulier. + +### Recipiënten voor het vullen van de recipiënten + +Door het analytisch laboratorium worden de deelrecipiënten voor chemische variabelen aangeleverd. +De richtlijnen voor de nodige recipiënten staan beschreven in [SOP-006](https://sites.google.com/inbo.be/veldprotocollen/standaard-veld-procedures-svp/0-generiek) "klaarzetten materiaal voor staalname watermonsters" van het analytisch labo. +De deelrecipiënten worden per staal gebundeld in een plastic zakje. +Het aantal deelrecipiënten is afhankelijk van de te meten variabelen. +Er wordt aangeraden alle deelrecipiënten volledig te vullen om oxidatie via de headspace te vermijden. + +Voor een standaard grondwateranalyse worden de variabelen zuurtegraad, geleidbaarheid, alkaliniteit (carbonaten), anionen (Cl, NO~2~, NO~3~, SO~4~ en PO~4~), kationen (Na, K, Mg, Ca) en metalen (Fe, Mn, Si, Al) gemeten. +Hiervoor dienen volgende recipiënten gevuld te worden: + +- **Fles, 250 ml rode of witte dop**: vul het flesje volledig met grondwater en sluit het daarna goed af. + Dit deelrecipiënt wordt gebruikt voor het bepalen van de zuurtegraad (pH), geleidbaarheid (EC), alkaliniteit met de titrator en anionen & kationen met IC. + De variabelen worden niet geconserveerd, maar worden direct gemeten in het labo bij ontvangst van het monster. + In het laboratorium wordt het monster over een 0,20 $\mu$m filter gefiltreerd voor analyse. + +- **Falcontube, 30 ml met witte dop**: vul het flesje volledig met 0,20 $\mu$m (of 0.45 $\mu$m?) gefiltreerd grondwater en sluit het daarna goed af. + Het deelrecipiënt bevat van 250 $\mu$l geconcentreerd salpeterzuur (HNO~3~) voor het bewaren van de variabelen bij een pH\<2. + Bij het openen van het recipiënt kunnen zure dampen vrijkomen en moeten de nodige veiligheidsmaatregelen in acht genomen worden (buisje niet te dicht bij de mond houden!). + Neem een spuit van 100 ml en zuig de spuit voorzichtig vol met grondwater. + Plaats een spuitfilter op de spuit en filter het grondwater in het deelrecipiënt. + Indien de filter verstopt, wordt een andere filter op de spuit geplaatst. + Dit deelrecipiënt wordt gebruikt voor het bepalen van mineralen en metalen met ICP-AES. + +- **Falcontube, 50 ml met rode dop**: vul het flesjes volledig met grondwater en sluit het daarna goed af. + Dit deelrecipiënt wordt door het laboratorium ingevroren (-18°C) als reservemonster en 6 maanden bewaard. + Wanneer onvoldoende volume staal beschikbaar is, kan dit staal eventueel weggelaten worden. + +## Registratie en bewaring van resultaten + +```{=html} + +``` +De deelmonsters worden zo snel mogelijk na het vullen bewaard in een koelbox met koelelementen. +De monsters worden koel getransporteerd om omvormingen te vermijden. +Na de bemonstering worden de stalen zo snel mogelijk afgegeven in het analytisch laboratorium voor analyse. +In het laboratorium worden de monsters geanalyseerd volgens de voorschriften van bewaarcondities. +Deze staan beschreven in de procedure [SOP-005](https://sites.google.com/inbo.be/veldprotocollen/standaard-veld-procedures-svp/0-generiek) "Richtlijnen voor conserveren van monsters" in het kwaliteitshandboek van het analytisch laboratorium. + +De resultaten van de veldmetingen (zuurtegraad, geleidbaarheid) en metadata over de bemonstering worden genoteerd op het veldformulier (zie bijlage). +Op het veldformulier staat in de eerste kolom de labocode (labo-ID) van het staal vermeld. +Dat is een unieke code van het monster in het LIMS van het laboratorium. +Het labo-ID staat ook vermeld op elk deelrecipiënt. +Bij het vullen van de deelrecipiënten moet de staalcode (veld-ID) vermeld worden op het veldformulier in de kolom naast het labo-ID. +Op deze manier wordt de link gemaakt tussen het veld-ID en labo-ID. + +Bij ontvangst van de monsters in het laboratorium wordt het veldformulier volledig ingevuld. +Naast de meetresultaten van zuurtegraad en geleidbaarheid wordt ook informatie over de bemonstering (datum, wie) en afgifte van de stalen (datum, wie) genoteerd, alsook metadata over de bemonstering (matrix, aard van het staal, ...). +Het veldformulier wordt gedeeld op drive onder LABODATA en een volledig ingevuld formulier wordt geïmporteerd in het LIMS van het labo. + +Bijkomende informatie over de bemonstering, belangrijk voor de opdrachtgever, wordt genoteerd in een veldboekje. +Voor te noteren informatie, zie checklist van de bemonstering (zie bijlage). diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/08_kwaliteitszorg.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/08_kwaliteitszorg.Rmd new file mode 100644 index 00000000..e78d0485 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/08_kwaliteitszorg.Rmd @@ -0,0 +1,22 @@ +# Kwaliteitszorg + +```{=html} + +``` +Tijdens de bemonstering en transport van de monster naar het laboratorium moet de nodige aandacht besteed worden aan de bewaarcondities van de variabelen. +Chemische oxidatie van variabelen (metalen (Fe^2+^, Mn^2+^, ..) stikstofverbindingen (NH~4~^+^, NO~2~^-^), ...) kunnen plaatsvinden doordat extra zuurstof in het monster terechtkomt. +Bij de bemonstering moet vermeden worden dat het opgepompte monster zich mengt met lucht (lees: zuurstof), alsook bij het vullen van de recipiënten. +Recipiënten worden met een matige snelheid en volledig worden gevuld, zodat geen extra zuurstof in het monster komt en er zich geen headspace bevindt bovenaan het recipiënt. +Het transport van de monsters gebeurt bij voorkeur bij een temperatuur lager dan de bemonsteringstemperatuur van het staal. + +Na de analysen in het laboratorium wordt een ionenbalans opgemaakt door het sommeren van alle gemeten kationen en het sommeren van alle gemeten anionen. +Er afwijking tussen de som van de kationen en anionen kan niet alleen een indicatie zijn van een verkeerde meting, maar ook een indicatie dat anionen zijn neergeslagen tijdens het transport. +De metalen (zoals Fe) worden op het terrein geconserveerd voor de meting, maar zijn ook aanwezig in het recipiënt waar de anionen en kationen op worden bepaald. +Dit recipiënt kan omwille van de meettechniek niet geconserveerd worden en neerslag van metalen in het recipiënt gaat altijd gepaard met neerslaan van anionen (PO~4~, SO~4~, ...). +Vandaar het belang dat de metingen van anionen direct gestart worden na ontvangst van het monster in het labo. + diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/09_veiligheid.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/09_veiligheid.Rmd new file mode 100644 index 00000000..c7ef48b7 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/09_veiligheid.Rmd @@ -0,0 +1,25 @@ +# Veiligheid + +```{=html} + +``` +Het deelrecipiënt voor het bepalen van metalen (falcontube 30 ml met witte dop) bevat van 250 $\mu$l geconcentreerd salpeterzuur (HNO~3~). +Bij het openen van het recipiënt kunnen zure dampen vrijkomen en moeten de nodige veiligheidsmaatregelen in acht genomen worden (buisje niet te dicht bij de mond houden!). +Vermijd ook contact van het zuur met de huid! +Bij ongeval raadpleeg onderstaande H en P zinnen. + +Salpeterzuur + +- H272: Kan brand bevorderen; oxiderend. + +- H314: Veroorzaakt ernstige brandwonden. + +- P220: Van kleding/.../brandbare stoffen verwijderd houden/bewaren. + +- P280: Beschermende handschoenen, kleding, oogbescherming, gelaatsbescherming dragen. + +- P305+P351+P338: Bij contact met de ogen: voorzichtig afspoelen met water gedurende een aantal minuten; contactlenzen verwijderen, indien mogelijk; blijven spoelen. + +- P310: Na inslikken: Onmiddellijk een ANTIGIFCENTRUM/arts/... raadplegen. diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/10_samenvatting.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/10_samenvatting.Rmd new file mode 100644 index 00000000..9676e418 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/10_samenvatting.Rmd @@ -0,0 +1,10 @@ +# Samenvatting + +```{=html} + +``` +Geen samenvatting + diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/11_referenties.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/11_referenties.Rmd new file mode 100644 index 00000000..55f220e6 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/11_referenties.Rmd @@ -0,0 +1,10 @@ +# Referenties {.unnumbered} + +::: {#refs} +::: + +```{=html} + +``` diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/12_appendices.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/12_appendices.Rmd new file mode 100644 index 00000000..82aeeeee --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/12_appendices.Rmd @@ -0,0 +1,19 @@ +# (APPENDIX) Bijlagen {.unnumbered} + +# Checklist met te noteren informatie in het veld + +```{=html} + +``` +- Project +- Datum +- Monsternemer +- Meetpuntcode +- StaalID / LaboID +- pH +- EC ($\mu$S/cm) +- Opmerkingen +- Controlemetingen pH (start & einde) diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/13_subprotocols.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/13_subprotocols.Rmd new file mode 100644 index 00000000..c03e51e6 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/13_subprotocols.Rmd @@ -0,0 +1,20 @@ +```{r, results="asis"} +if (exists("params")) { + if (!is.null(params$dependencies)) { + mdfiles <- paste0(map_chr(params$dependencies, "protocol_code"), + "-", + map_chr(params$dependencies, "version_number"), + ".md") + child_docs <- file.path(map_chr(params$dependencies, "version_number"), + mdfiles) + + child_docs <- child_docs[map_lgl(params$dependencies, "appendix")] + + if (length(child_docs) > 0) { + res <- map(child_docs, knit_child, quiet = TRUE) + cat( + c("# (PART) Subprotocols {.unnumbered}", "", unlist(res)), sep = "\n") + } + } +} +``` diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/NEWS.md b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/NEWS.md new file mode 100644 index 00000000..b05e2fb6 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/NEWS.md @@ -0,0 +1,23 @@ +# Wijzigingen t.o.v. vorige versies + +```{=html} + +``` +## [2023.09](../2023.09/index.html) + +- Dit is een eerste versie van het veldprotocol, gebaseerd op de beschrijving in 'chemische kenmerken Walenbos' [@huybrechts-debecker-1997], literatuurgegevens [@EMIS_2013] en de kennis van de medewerkers van het INBO. + +- Deze versie is een omzetting van SVP-105 revisie 0.1 op datum van 2017-08-28 naar het nieuwe systeem van versiebeheer van protocollen via Git en GitHub. diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/_bookdown.yml b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/_bookdown.yml new file mode 100644 index 00000000..cc858b96 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/_bookdown.yml @@ -0,0 +1,33 @@ +book_filename: sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis.Rmd +output_dir: ../../../../../protocoldocs/docs/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis +rmd_files: +- index.Rmd +- NEWS.md +- 01_afhankelijkheden.Rmd +- 02_onderwerp.Rmd +- 03_beperkingen.Rmd +- 04_principe.Rmd +- 05_competenties.Rmd +- 06_benodigdheden.Rmd +- 07_werkwijze.Rmd +- 08_kwaliteitszorg.Rmd +- 09_veiligheid.Rmd +- 10_samenvatting.Rmd +- 11_referenties.Rmd +- 12_appendices.Rmd +- 13_subprotocols.Rmd +delete_merged_file: true +language: + label: + fig: 'Figuur ' + tab: 'Tabel ' + eq: 'Vergelijking ' + thm: 'Theorema ' + lem: 'Lemma ' + def: 'Definitie ' + cor: 'Bijgevolg ' + prp: 'Propositie ' + ex: 'Voorbeeld ' + proof: 'Bewijs. ' + remark: 'Opmerking. ' + diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/_output.yml b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/_output.yml new file mode 100644 index 00000000..eeecbe1c --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/_output.yml @@ -0,0 +1,19 @@ +bookdown::gitbook: + split_by: none + split_bib: false + template: !expr protocolhelper:::protocol_css() + css: css/inbo_rapport.css + config: + toc: + before: + - + - + after: + -
  • +bookdown::pdf_book: + keep_tex: false + pandoc_args: --top-level-division=chapter + template: !expr protocolhelper:::protocol_tex() + diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/index.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/index.Rmd new file mode 100644 index 00000000..79817af2 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/index.Rmd @@ -0,0 +1,86 @@ +--- +title: Richtlijnen voor het bemonsteren van peilbuizen +subtitle: |- + Staalname ondiepe peilbuizen en uitvoeren van + veldmetingen +author: +- name: Mathias Wackenier + orcid: 0000-0001-6934-9241 +- name: Piet De Becker + orcid: 0000-0002-9686-0472 +- name: Toon Van Daele + orcid: 0000-0002-1362-853X +date: '`r Sys.Date()`' +reviewers: Gerrit Genouw +file_manager: Mathias Wackenier +protocol_code: sfp-105-nl +version_number: '2023.09' +language: nl +theme: water +site: bookdown::bookdown_site +bibliography: +- referenties.bib +- referenties.yaml +lang: nl +template_name: sfp +csl: https://raw.githubusercontent.com/citation-style-language/styles/master/research-institute-for-nature-and-forest.csl +params: + dependencies: + value: + - protocol_code: sfp-104-nl + version_number: '2023.07' + params: .na + appendix: false +--- + +```{=html} + +``` +```{r setup, include=FALSE} +library(knitr) +opts_chunk$set( + echo = FALSE, + eval = TRUE, + dpi = 300, + fig.width = 150 / 25.4, + fig.height = 100 / 25.4, + out.width = "100%", + warning = FALSE, + error = TRUE, + message = FALSE +) +library(dplyr) +library(purrr) +library(protocolhelper) +library(pander) +panderOptions("table.alignment.default", "left") +metadata <- rmarkdown::metadata +path_to_protocol <- get_path_to_protocol(metadata$protocol_code) +type <- get_protocol_type(metadata$protocol_code, auto_identifier = TRUE) +``` + +# Metadata {.unnumbered} + +```{r metadata-table} +tibble( + reviewers = metadata[["reviewers"]] |> paste(collapse = ", "), + documentbeheerder = metadata[["file_manager"]], + protocolcode = metadata[["protocol_code"]], + versienummer = metadata[["version_number"]], + taal = metadata[["language"]], + thema = metadata[["theme"]] +) %>% + pander::pander(split.tables = Inf) +``` + +```{r results="asis"} +sprintf("Controleer [deze tabel](../%s.html){target=\"_blank\"} om te zien of een meer recente versie beschikbaar is.", type) |> cat() # nolint +``` diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/media/image1.png b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/media/image1.png new file mode 100644 index 00000000..e5cd9d16 Binary files /dev/null and b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/media/image1.png differ diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/media/image2.png b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/media/image2.png new file mode 100644 index 00000000..b3330e5e Binary files /dev/null and b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/media/image2.png differ diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/referenties.bib b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/referenties.bib new file mode 100644 index 00000000..b489cf56 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/referenties.bib @@ -0,0 +1,16 @@ +@book{huybrechts-debecker-1997, + author = {Huybrechts, W. and De Becker, P.}, + title = {Dynamische en chemische kenmerken van het ondiep grondwater in kwelsystemen: het walenbos (Tielt-Winge). Mededeling van het Instituut voor Natuurbehoud; Vol. 5.}, + publisher = {Instituut voor Natuurbehoud}, + year = {1997}, + type = {Book} +} + +@book{EMIS_2013, + author = {VITO, EMIS /}, + title = {Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het +Bodemdecreet. Grondwater. CMA/1/A.2}, + year = {2013}, + type = {Book} +} + diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/referenties.yaml b/source/sfp/1_water/sfp_105_nl_bemonsteren_peilbuis/referenties.yaml new file mode 100644 index 00000000..e69de29b diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/01_afhankelijkheden.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/01_afhankelijkheden.Rmd new file mode 100644 index 00000000..6bc5bf7c --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/01_afhankelijkheden.Rmd @@ -0,0 +1,47 @@ +# Afhankelijkheden + +```{=html} + +``` +```{r dependencies} +empty_table <- tibble( + protocol_code = character(), + version_number = character(), + params = character(), + appendix = logical() + ) %>% + add_row() %>% + rename( + `Protocolcode` = protocol_code, + `Versienummer` = version_number, + `Opgenomen als subprotocol` = appendix) %>% + pander(split.tables = Inf) + +if (exists("params")) { + if (!is.null(params$dependencies)) { + transpose(params$dependencies) %>% + as_tibble() %>% + mutate(protocol_code = as.character(protocol_code), + version_number = as.character(version_number), + params = as.character(params), + version_number = ifelse(params == "NA", + paste0("[", version_number, "](../", + version_number,"/", "index.html)"), + version_number), + appendix = as.logical(appendix)) %>% + rename( + `Protocolcode` = protocol_code, + `Versienummer` = version_number, + `Opgenomen als subprotocol` = appendix) %>% + pander(split.tables = Inf) + } else { + empty_table + } +} else { + empty_table +} +rm(empty_table) +``` diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/02_onderwerp.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/02_onderwerp.Rmd new file mode 100644 index 00000000..b5565c5b --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/02_onderwerp.Rmd @@ -0,0 +1,37 @@ +# Onderwerp + +## Definities en afkortingen + +```{=html} + +``` +- **Peil:** De gemeten waarde van de top van de peilbuis naar het wateroppervlak in de peilbuis. + Soms wordt dit ook herleidt t.o.v. het maaiveld (m-mv), maar binnen het INBO is de afspraak dat het peil t.o.v. de top van de peilbuis genoteerd wordt. + +- **Stijghoogte / drukhoogte:** Het potentieel peil van het wateroppervlak van grondwater, gemeten vanaf een bepaald niveau (bv. Tweede Algemene Waterpassing, TAW). + Doorgaans wordt de bodem van de peilbuis gebruikt. + +- **TAW:** Tweede Algemene Waterpassing. + Referentiehoogte waar alle hoogtemetingen in België tegenover gebruikt worden. + Het gemiddeld zeeniveau bij laagwater te Oostende wordt gebruikt als nulpeil. + +## Doelstelling en toepassingsgebied + +```{=html} + +``` +Deze richtlijn heeft betrekking op peilmetingen in een peilbuis, geplaatst volgens het protocol beschreven in de richtlijn SVP-104 (richtlijnen voor het plaatsen van een peilbuis).. + +Het doel van de metingen (manueel of met automatische drukmeters) is op langere termijn een tijdreeks van de grondwaterstand te verkrijgen. + +De richtlijn gaat niet in op de meetfrequentie en de vereiste lengte van meetreeksen. +Dit is afhankelijk van de doelstellingen van het meetnet en de vereiste betrouwbaarheid. + +Als algemene regel kan wel worden gesteld dat éénmaal per maand meten een absoluut minimum is en dat bij voorkeur met vaste meetintervallen wordt gemeten. diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/03_beperkingen.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/03_beperkingen.Rmd new file mode 100644 index 00000000..348949be --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/03_beperkingen.Rmd @@ -0,0 +1,11 @@ +# Beperkingen van het protocol + +```{=html} + +``` +De tekst gaat niet in op andere methodes om het peil te meten zoals akoestische metingen of drukmetingen in gesloten peilbuizen. +Voor metingen in sterk zilte of sterk verontreinigde omstandigheden en grondwater in diepe en afgesloten watervoerende lagen zijn correcties en extra voorzorgsmaatregelen vereist die hier niet worden besproken. diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/04_principe.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/04_principe.Rmd new file mode 100644 index 00000000..2b1a3493 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/04_principe.Rmd @@ -0,0 +1,47 @@ +# Principe + +```{=html} + +``` +## Manuele peilmeting + +De peilmeting is de afstand tussen het referentiepunt (de bovenrand van de peilbuis zonder dop) en het wateroppervlak in de peilbuis (figuur \@ref(fig:Figuur1)). +Omdat deze meting naar beneden gericht is wordt dit met een negatief cijfer genoteerd. +Heel uitzonderlijk (bv. bij een overstroming) kan het peil boven het referentiepunt uitkomen. +In dat geval moet een positieve waarde genoteerd worden. + +De peilmeting geeft de drukhoogte weer. +Voor een grondwaterstandsbuis komt dit overeen met de grondwaterstand, voor een piëzometer kan het peil iets hoger of lager zijn dan de grondwaterstand (zie SVP-104). +Het peil in mTAW wordt berekend door de hoogte van het referentiepunt en de peilmeting op te tellen. +De diepte van het peil t.o.v. het maaiveld wordt berekend door de peilmeting op te tellen bij de hoogte van het referentiepunt t.o.v. maaiveld. + +![(#fig:Figuur1) Handmatige peilmeting (meting t.o.v. maaiveld en t.o.v. TAW).](./media/image4.png){width="4.416666666666667in" height="3.4791666666666665in"} + +In het veld wordt enkel de peilmeting ten opzichte van het nulpunt genoteerd. +De berekeningen t.o.v. maaiveld en/of mTAW gebeuren achteraf. + +## Metingen met automatische druksensoren + +De druksensor meet geen nauwkeurige absolute druk, maar nauwkeurige relatieve verschillen in druk. +De drukverschillen zijn de resultante van verandering in de hoogte van de waterkolom boven de sensor en de verandering in atmosferische druk. +Een druk van 1 millibar luchtdruk komt overeen met de druk van 1 cm waterkolom. +De veranderingen in atmosferische druk moeten dus worden gecompenseerd. + +Sommige druksensoren zijn voorzien van een darmpje dat de luchtdruk bovenaan de peilbuis meet en de veranderingen in luchtdruk onmiddellijk compenseert (figuur \@ref(fig:Figuur2)). +Dit darmpje mag dan wel nooit verstopt raken of vol water lopen. +Voor druksensoren zonder luchtdrukcompensatie zijn afzonderlijke luchtdrukmetingen vereist en wordt achteraf gecompenseerd. + +Om de drukmeting om te zetten in een waarde van het waterpeil ten opzichte van het nulpunt is een referentiemeting vereist. +Dit is een manuele peilmeting (zoals hierboven beschreven) die gekoppeld wordt aan een meting van de druksensor op hetzelfde ogenblik. + +De druksensor wordt in de peilbuis onder de laagst mogelijke grondwaterstand opgehangen (figuur \@ref(fig:Figuur2)). +Wanneer het peil onder de sensor zakt meet de sensor enkel nog de atmosferische druk. + +Het grote voordeel van automatische druksensoren is dat ze blijven meten, ook wanneer de peilbuis volledig onder water staat of moeilijk toegankelijk is. +In overstroombare gebieden is dit een groot voordeel ten aanzien van manuele metingen. + +![(#fig:Figuur2) Opstelling van een druksensor met ingebouwde luchtdrukcompensatie (A) en zonder luchtdrukcompensatie (B)](./media/image1.png){width="5.187847769028871in" height="3.5328805774278216in"} + diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/05_competenties.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/05_competenties.Rmd new file mode 100644 index 00000000..57a43c22 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/05_competenties.Rmd @@ -0,0 +1,13 @@ +# Vereiste competenties + +```{=html} + +``` +Geen specifieke vereiste competenties. +Een halve dag terreinwerk samen met een ervaren persoon volstaat. + +Voor het uitlezen van automatische drukmeters zijn wel specifieke competenties vereist. +Hiervoor worden aparte SIP's uitgewerkt. diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/06_benodigdheden.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/06_benodigdheden.Rmd new file mode 100644 index 00000000..a75292bc --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/06_benodigdheden.Rmd @@ -0,0 +1,42 @@ +# Benodigdheden + +## Apparatuur + +```{=html} + +``` +- Meetlint met klokje (figuur \@ref(fig:Figuur3)). Lengte van het lint 5 of 10 meter (schaalverdeling in cm, nauwkeurigheid 1cm). + +![(#fig:Figuur3) Meetlint met klokje.](./media/image2.jpg){width="1.937846675415573in" height="2.9140562117235347in"} + +- Meetlint met elektrische sensor (figuur \@ref(fig:Figuur4)). Met geluidssignaal en/of lichtsignaal. Lengte van het lint 5 of 10 meter (schaalverdeling in cm, nauwkeurigheid 1cm). + +![(#fig:Figuur4) Meetlint met elektrische sensor.](./media/image3.jpg){width="2.489931102362205in" height="2.489931102362205in"} + +## Materiaal + +```{=html} + +``` +Niet van toepassing - geen materiaal vereist + +## Reagentia en oplossingen (indien van toepassing) + +```{=html} + +``` +Niet van toepassing - geen reagentia vereist diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/07_werkwijze.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/07_werkwijze.Rmd new file mode 100644 index 00000000..343711c7 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/07_werkwijze.Rmd @@ -0,0 +1,62 @@ +# Werkwijze + +## Uitvoering + +```{=html} + +``` +### Meetlint met 'klokje' + +Voor ondiepe grondwaterstanden is deze methode zeer praktisch en betrouwbaar. +De lintmeter met het klokje wordt neergelaten in de peilbuis. +Wanneer het klokje het wateroppervlak raakt hoor je een 'plop' geluid. +De meter moet vrij snel het wateroppervlak raken opdat het 'plop' geluid hoorbaar zou zijn. + +Laat het lint daarom eerst iets dieper zakken en hou je duim aan de lintmeter tegen het referentiepunt. +Beweeg de lintmeter op en neer en verminder elke keer dat het plop geluid hoorbaar is de lengte van het lint een beetje totdat het klokje het wateroppervlak net niet meer raakt. +De lengte waarbij het klokje het oppervlak nog net wel raakt is de te noteren peilmeting. + +In diepe peilbuizen of bij veel omgevingsgeluid is het 'plop' mogelijk niet hoorbaar. +Een meetlint met elektrische sensor biedt dan een oplossing. + +### Meetlint met elektrische sensor of multimeter + +De lintmeter met de sensor wordt neergelaten in de peilbuis. +Wanneer de sensor het wateroppervlak raakt is er een geluids- en/of lichtsignaal. +Ook hier beweeg je best de meter enkele keren op en neer tot je het niveau van het water aanvoelt. +Om de uiteindelijke meting uit te voeren wordt het meetlint langzaam omhoog gehaald. +De aflezing gebeurt op het moment dat geluidssignaal stopt of het lichtje dooft. + +In zeer mineraalarm grondwater is de elektrische conductiviteit soms onvoldoende om de sensor te laten functioneren. +Een meetlint met klokje kan in die omstandigheden wél nog dienen. + +### Peilmetingen met automatische druksensoren + +De relatieve metingen van de druksensor worden gekoppeld aan een absolute referentie peilmeting. +Deze referentiemeting is zeer belangrijk omdat een afwijking in deze referentiemeting doorwerkt in alle berekende peilen van de druksensor. + +De druksensor heeft een aanzienlijk volume. +De manuele referentie peilmeting moet daarom gebeuren vóór de druksensor in de peilbuis neergelaten wordt. +Bij het bovenhalen van de sensor (voor uitlezen of definitief verwijderen) moet eerst de manuele referentie peilmeting uitgevoerd worden. +Voor een langere reeks metingen met een druksensor zijn meerdere referentiemetingen per jaar aangewezen (minimaal 2). + +Een defect of foute instelling van de druksensor wordt pas opgemerkt bij het uitlezen. +De druksensor wordt daarom minimaal 2 maal per jaar uitgelezen. + +## Registratie en bewaring van resultaten + +De peilmetingen worden in het veld genoteerd (zie bijlage \@ref(checklist-measure)) en achteraf in Watina ingevoerd. + +```{=html} + +``` diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/08_kwaliteitszorg.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/08_kwaliteitszorg.Rmd new file mode 100644 index 00000000..4867d968 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/08_kwaliteitszorg.Rmd @@ -0,0 +1,44 @@ +# Kwaliteitszorg + +```{=html} + +``` +## Controle van de verticale positie (hoogte boven maaiveld) + +De hoogte boven maaiveld kan wijzigen door het opvriezen. +De bovenste horizonten zijn aan verticale bewegingen onderhevig. +Vorstwerking en opzwellen van veenlagen zijn de twee veelvoorkomende problemen. +Wanneer een buis 's winters door water omgeven is, kan ze bij vorst vastvriezen aan een ijsplaat. +Door zakken en stijgen van deze plaat kan de buis mee van positie veranderen. +Ook het bevriezen van vochtige bodems kan met een verhoging van het maaiveld en dus van de buis gepaard gaan. +Problemen worden vermeden door de buis voldoende diep te plaatsen en het boorgat goed op te vullen. +Ook een uitwendige beschermkap (zowel bij onder- als bovengrondse afwerking) kan helpen, omdat ze rechtstreeks contact tussen de buis en het maaiveld belet in de eerste decimeters van de bodem, die het meest aan de vorstwerking onderhevig zijn. + +Het is belangrijk de verticale positie van de buis geregeld (minstens 1 x per jaar) te controleren. +Bij meetpunten waar de verticale positie vaak wijzigt is het aangeraden deze bij elke meting te controleren. + +## Controle op dichtslibben + +Peilbuizen kunnen dichtslibben. +Bij ernstige problemen kan de buis gereinigd worden met een (flessen)borstel en een pomp (peristaltische pomp of brandstofpomp voor boormachine). +Dichtgeslibde buizen zijn te herkennen doordat hun peil stagneert en dat ze na het leegpompen lang droog blijven. +Om deze te reinigen moet er meermaals een emmer met water ingegoten worden, vervolgens schoongemaakt worden met een borstel en leeggepompt worden. +Deze praktijk dient zo vaak herhaald te worden totdat het opgepompte water dezelfde kleur heeft als het ingegoten water. + +## Aanpassingen en herstellingen van een meetpunt + +Elke wijziging van de hoogte boven maaiveld moet worden gedocumenteerd. +Wanneer er geconstateerd wordt dat de buis beschadigd is (bv. bij het maaien) dan zijn er twee mogelijkheden: + +- De buis herstellen met behulp van een steekmof die wordt vastgelijmd en de datum noteren vanaf wanneer de buis een nieuwe hoogte boven het maaiveld heeft; + +- Blijven doormeten met de gewijzigde hoogte boven maaiveld, maar noteren vanaf wanneer de buis een nieuwe hoogte heeft. + Als de buis dan toch aangepast wordt is het belangrijk de gewijzigde hoogte opnieuw te documenteren; + +Noteer steeds exact wanneer de wijziging in de hoogte boven maaiveld heeft plaatsgevonden en of de peilmeting voor of na de wijzigingen is gebeurd. +Bij een nieuwe hoogte boven het maaiveld moet een nieuwe versie van het meetpunt worden aangemaakt (suffix A, B, ...) diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/09_veiligheid.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/09_veiligheid.Rmd new file mode 100644 index 00000000..84c8742a --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/09_veiligheid.Rmd @@ -0,0 +1,9 @@ +# Veiligheid + +```{=html} + +``` +Geen specifieke veiligheidsmaatregelen + diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/10_samenvatting.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/10_samenvatting.Rmd new file mode 100644 index 00000000..9676e418 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/10_samenvatting.Rmd @@ -0,0 +1,10 @@ +# Samenvatting + +```{=html} + +``` +Geen samenvatting + diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/11_referenties.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/11_referenties.Rmd new file mode 100644 index 00000000..55f220e6 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/11_referenties.Rmd @@ -0,0 +1,10 @@ +# Referenties {.unnumbered} + +::: {#refs} +::: + +```{=html} + +``` diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/12_appendices.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/12_appendices.Rmd new file mode 100644 index 00000000..11a64181 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/12_appendices.Rmd @@ -0,0 +1,32 @@ +# (APPENDIX) Bijlagen {.unnumbered} + +```{=html} + +``` +## Bijlage: Checklist met materiaal + +- Meetlint met klokje of Meetlint met sensor. + Het is aangeraden om steeds een meetlint met klokje mee te nemen als backup + +- Informatie om de locatie van de peilbuizen terug te vinden (kaart, coordinaten, ...) + +- GPS (handGPS, smartphone of RTK-GPS) + +- Schrijfmateriaal (potlood, notitieboekje) + +## Bijlage: Checklist met te noteren gegevens in het veld {#checklist-measure} + +- ID / code + +- Datum en uur. + Het uur is erg belangrijk bij referentiemetingen voor drukmeters. + +- peilmeting (m). + Negatief voor neerwaartse meting + +- hoogte boven maaiveld (m) op het moment van de peilmeting + +- Na eventuele correctie van de hoogte boven maaiveld ook de hoogte boven maaiveld (m) na de meting noteren. diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/13_subprotocols.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/13_subprotocols.Rmd new file mode 100644 index 00000000..c03e51e6 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/13_subprotocols.Rmd @@ -0,0 +1,20 @@ +```{r, results="asis"} +if (exists("params")) { + if (!is.null(params$dependencies)) { + mdfiles <- paste0(map_chr(params$dependencies, "protocol_code"), + "-", + map_chr(params$dependencies, "version_number"), + ".md") + child_docs <- file.path(map_chr(params$dependencies, "version_number"), + mdfiles) + + child_docs <- child_docs[map_lgl(params$dependencies, "appendix")] + + if (length(child_docs) > 0) { + res <- map(child_docs, knit_child, quiet = TRUE) + cat( + c("# (PART) Subprotocols {.unnumbered}", "", unlist(res)), sep = "\n") + } + } +} +``` diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/NEWS.md b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/NEWS.md new file mode 100644 index 00000000..c4155e34 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/NEWS.md @@ -0,0 +1,21 @@ +# Wijzigingen t.o.v. vorige versies + +```{=html} + +``` +## [2023.10](../2023.10/index.html) + +- Dit is de eerste revisie van het document. De tekst is gebaseerd op bestaande documenten in het INBO [@VanDaele_2003], literatuurgegevens en gesteund op de kennis van de terreinmedewerkers van het INBO. diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/_bookdown.yml b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/_bookdown.yml new file mode 100644 index 00000000..59e87ea6 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/_bookdown.yml @@ -0,0 +1,33 @@ +book_filename: sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis.Rmd +output_dir: ../../../../../protocoldocs/docs/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis +rmd_files: +- index.Rmd +- NEWS.md +- 01_afhankelijkheden.Rmd +- 02_onderwerp.Rmd +- 03_beperkingen.Rmd +- 04_principe.Rmd +- 05_competenties.Rmd +- 06_benodigdheden.Rmd +- 07_werkwijze.Rmd +- 08_kwaliteitszorg.Rmd +- 09_veiligheid.Rmd +- 10_samenvatting.Rmd +- 11_referenties.Rmd +- 12_appendices.Rmd +- 13_subprotocols.Rmd +delete_merged_file: true +language: + label: + fig: 'Figuur ' + tab: 'Tabel ' + eq: 'Vergelijking ' + thm: 'Theorema ' + lem: 'Lemma ' + def: 'Definitie ' + cor: 'Bijgevolg ' + prp: 'Propositie ' + ex: 'Voorbeeld ' + proof: 'Bewijs. ' + remark: 'Opmerking. ' + diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/_output.yml b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/_output.yml new file mode 100644 index 00000000..eeecbe1c --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/_output.yml @@ -0,0 +1,19 @@ +bookdown::gitbook: + split_by: none + split_bib: false + template: !expr protocolhelper:::protocol_css() + css: css/inbo_rapport.css + config: + toc: + before: + - + - + after: + -
  • +bookdown::pdf_book: + keep_tex: false + pandoc_args: --top-level-division=chapter + template: !expr protocolhelper:::protocol_tex() + diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/index.Rmd b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/index.Rmd new file mode 100644 index 00000000..28f2aad8 --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/index.Rmd @@ -0,0 +1,83 @@ +--- +title: Richtlijnen voor het bepalen van het waterpeil in peilbuizen +author: +- name: Toon Van Daele + orcid: 0000-0002-1362-853X +- name: Piet De Becker + orcid: 0000-0002-9686-0472 +- name: Mathias Wackenier + orcid: 0000-0001-6934-9241 +date: '`r Sys.Date()`' +reviewers: Gerrit Genouw +file_manager: Mathias Wackenier +protocol_code: sfp-106-nl +version_number: '2023.10' +language: nl +lang: nl +theme: water +site: bookdown::bookdown_site +template_name: sfp +bibliography: +- referenties.yaml +- referenties.bib +csl: https://raw.githubusercontent.com/citation-style-language/styles/master/research-institute-for-nature-and-forest.csl +params: + dependencies: + value: + - protocol_code: sfp-104-nl + version_number: '2023.07' + params: .na + appendix: false +--- + +```{=html} + +``` +```{r setup, include=FALSE} +library(knitr) +opts_chunk$set( + echo = FALSE, + eval = TRUE, + dpi = 300, + fig.width = 150 / 25.4, + fig.height = 100 / 25.4, + out.width = "100%", + warning = FALSE, + error = TRUE, + message = FALSE +) +library(dplyr) +library(purrr) +library(protocolhelper) +library(pander) +panderOptions("table.alignment.default", "left") +metadata <- rmarkdown::metadata +path_to_protocol <- get_path_to_protocol(metadata$protocol_code) +type <- get_protocol_type(metadata$protocol_code, auto_identifier = TRUE) +``` + +# Metadata {.unnumbered} + +```{r metadata-table} +tibble( + reviewers = metadata[["reviewers"]] |> paste(collapse = ", "), + documentbeheerder = metadata[["file_manager"]], + protocolcode = metadata[["protocol_code"]], + versienummer = metadata[["version_number"]], + taal = metadata[["language"]], + thema = metadata[["theme"]] +) %>% + pander::pander(split.tables = Inf) +``` + +```{r results="asis"} +sprintf("Controleer [deze tabel](../%s.html){target=\"_blank\"} om te zien of een meer recente versie beschikbaar is.", type) |> cat() # nolint +``` diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/media/image1.png b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/media/image1.png new file mode 100644 index 00000000..16ee12c3 Binary files /dev/null and b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/media/image1.png differ diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/media/image2.jpg b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/media/image2.jpg new file mode 100644 index 00000000..78cbd80a Binary files /dev/null and b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/media/image2.jpg differ diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/media/image3.jpg b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/media/image3.jpg new file mode 100644 index 00000000..78bbed11 Binary files /dev/null and b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/media/image3.jpg differ diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/media/image4.png b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/media/image4.png new file mode 100644 index 00000000..c00dd419 Binary files /dev/null and b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/media/image4.png differ diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/referenties.bib b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/referenties.bib new file mode 100644 index 00000000..c14cd6fd --- /dev/null +++ b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/referenties.bib @@ -0,0 +1,12 @@ +@book{VanDaele_2003, + author = {Van Daele, Toon T.}, + title = {Coördinatie uitbouw grondwatermeetnet in vlaamse natuurreservaten i.f.v. Opmaak signaalkaart verdroging: eindrapport}, + publisher = {Universiteit Gent}, + address = {Gent}, + series = {Mina}, + keywords = {België +Belgium}, + year = {2003}, + type = {Book} +} + diff --git a/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/referenties.yaml b/source/sfp/1_water/sfp_106_nl_waterpeil_peilbuis/referenties.yaml new file mode 100644 index 00000000..e69de29b diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/01_afhankelijkheden.Rmd b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/01_afhankelijkheden.Rmd new file mode 100644 index 00000000..719efb4a --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/01_afhankelijkheden.Rmd @@ -0,0 +1,47 @@ +# Afhankelijkheden + +```{=html} + +``` +```{r dependencies} +empty_table <- tibble( + protocol_code = character(), + version_number = character(), + params = character(), + appendix = logical() + ) %>% + add_row() %>% + rename( + `Protocolcode` = protocol_code, + `Versienummer` = version_number, + `Opgenomen als subprotocol` = appendix) %>% + pander(split.tables = Inf) + +if (exists("params")) { + if (!is.null(params$dependencies)) { + transpose(params$dependencies) %>% + as_tibble() %>% + mutate(protocol_code = as.character(protocol_code), + version_number = as.character(version_number), + params = as.character(params), + version_number = ifelse(params == "NA", + paste0("[", version_number, "](../", + version_number,"/", "index.html)"), + version_number), + appendix = as.logical(appendix)) %>% + rename( + `Protocolcode` = protocol_code, + `Versienummer` = version_number, + `Opgenomen als subprotocol` = appendix) %>% + pander(split.tables = Inf) + } else { + empty_table + } +} else { + empty_table +} +rm(empty_table) +``` diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/02_onderwerp.Rmd b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/02_onderwerp.Rmd new file mode 100644 index 00000000..0570b91f --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/02_onderwerp.Rmd @@ -0,0 +1,64 @@ +# Onderwerp + +## Definities en afkortingen + +**Bodemoppervlak:** het bodemoppervlak vormt de referentie voor de 0 cm lijn. +Het is de bovenkant van het bodemlichaam waarvan een oppervlakte staal wordt genomen. +De matrix van het bodemlichaam kan zowel organisch als mineraal zijn. +In terrestrische systemen is het de scheiding tussen de ecto-organische en de endo-organische laag. +In semiterrestrische systemen is het de scheiding tussen de ecto-organische en de organische bodem of veenbodem. + +**Ecto-organische laag (of ectorganische laag):** Bij een ectorganische laag is het organische materiaal afkomstig van strooisel van planten dat bovenop het profiel is geaccumuleerd maar nog niet ingewerkt is en een organisch koolstofgehalte heeft van meer dan 20% bvb. +strooisel, hooi - of rietresten, maaisel, mossen, schapenkeutels, koeienvlaaien, takken, vruchten, bladeren, ... + +**Endo-organische laag (of endorganische laag):** Een endorganische laag is een combinatie van minerale bodem met ingewerkt organisch materiaal van welke oorsprong dan ook. + +- In terrestrische systemen is het organische materiaal veelal door biologische en fysische processen in de bodem opgenomen. + Het organische koolstof (OC) gehalte is lager dan 20%. + +- In semi-terrestrische systemen worden veenlagen en (levende) wortelmatten ook tot de endorganische laag gerekend. + +- De ecto - en de endo-organische laag vormen samen de holorganische laag. + +**Monster of staal:** in Vlaanderen zijn de begrippen 'monster' en 'staal' onderling inwisselbaar. +Ze betekenen dus exact hetzelfde. +'Monster' is een meer gangbare term in Nederland en wordt ook gehandhaafd in dit protocol. +Het is een portie materiaal dat geselecteerd werd uit een grotere hoeveelheid materiaal. + +**Mengmonster:** is hier een ruimtelijk mengmonster. +Het is dus een samengesteld monster dat verkregen wordt door (deel)monsters te mengen. +De deelmonsters zijn genomen op meerdere plaatsen volgens een specifiek diepte-interval. + +**Laboratoriummonster:** een monster zoals het binnengebracht wordt in het analytisch laboratorium. +Het laboratoriummonster is het finale monster vanuit het standpunt van bemonstering en eventuele voorbehandeling (drogen, deeltjes verkleinen en homogeniseren), maar het initiële monster vanuit het standpunt van het analytisch laboratorium. +In laboratoriumtermen is dit het 'natief staal'. + +**Oppervlaktemonster:** een oppervlaktemonster is een monster genomen net onder het bodemoppervlak zonder de strooisellaag, op een diepte tot maximaal 30 cm diepte. + +**Proefvlak:** dit is de oppervlakte waarbinnen biotische en/of abiotische waarnemingen worden verricht. +De dimensies zijn project-specifiek. + +**(Semi)-terrestrisch:** terrestrisch betekent voorkomend op het land, op of in de grond levend, voorkomend op minerale substraten. +Semi-terrestrisch betekent ecosystemen met verlandings- en watervegetaties, voorkomend (groeiend) op organische substraten. + +**Veenbodem:** een veenbodem is een bodemtype (Histosol) dat opgebouwd is uit geaccumuleerd en slechts gedeeltelijk afgebroken organisch materiaal (minimaal 40 cm dik). +Een veenbodem wordt in onze streken steeds gevormd in natte omstandigheden. + +## Doelstelling en toepassingsgebied + +**Doelstelling**: De hier beschreven bemonsteringsmethode heeft betrekking op het nemen van een representatief oppervlaktemonster gekoppeld aan een proefvlak, welke een vegetatieopnameplot kan zijn. +Analyse van de oppervlaktemonsters leveren informatie aangaande de ruimtelijke patronen (laterale variatie) op standplaatsniveau. +Korte afstandsvariabiliteit wordt gestabiliseerd door middel van mengmonsters. + +**Toepassingsgebied:** Dit veldprotocol betreft het nemen van bodemmonsters van de *vaste bodemfase* *in terrestrische en semi-terrestrische systemen*, dus het vaste deel van de bodem met de daaraan gebonden stoffen. +De techniek is erop gericht om via het nemen van deelmonsters een representatief beeld te krijgen van de bemonsterde *puntlocatie* (proefvlak met beperkte oppervlakte). +De strooisellaag, indien aanwezig, wordt niet mee opgenomen in het monster. + +In semi-terrestrische systemen kan de overgang tussen de ectorganische en de organische bodem of veenbodem (endorganische laag) heel geleidelijk en/of onduidelijk zijn. +In dat geval, bevindt het bodemoppervlak (0 cm lijn) zich net onder de levende vegetatie. +In dat geval zal het oppervlaktemonster zowel levend als dood organische materiaal (o.a. wortels) en slechts een zeer lage fractie aan minerale bodemdeeltjes bevatten. + +De laboratoriumanalyses worden uitgevoerd op het (gedroogd) bodemmonster. +Bij het maken van een monster voor laboratoriumanalysen wordt bodemvreemd materiaal verwijderd. +Het monster wordt reeds op terrein zoveel mogelijk ontdaan van levende materie (plantendelen, levende wortels (diameter \> 2 mm, bodemfauna,...), grind en stenen. +Verdere voorbehandeling van het staal (drogen, zeven, verkleinen) gebeurt in het laboratorium. diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/03_beperkingen.Rmd b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/03_beperkingen.Rmd new file mode 100644 index 00000000..94e3b2d1 --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/03_beperkingen.Rmd @@ -0,0 +1,10 @@ +# Beperkingen van het protocol + +```{=html} + +``` +**Heterogeniteit:** bij het bemonsteren van oppervlaktemonsters worden deelmonsters gemengd tot één mengmonster, waarbij verondersteld wordt dat het mengmonster een representatief beeld levert van de lokale bemonsteringsplaats (het proefvlak). diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/04_principe.Rmd b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/04_principe.Rmd new file mode 100644 index 00000000..469fc573 --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/04_principe.Rmd @@ -0,0 +1,12 @@ +# Principe + +```{=html} + +``` +De voorgeschreven bemonsteringsmethode moet de garantie inhouden dat het geanalyseerde bodemmonster voldoende representatief is voor de bodemfysische en bodemchemische kenmerken van het proefvlak. +Daarom wordt het aantal deelmonsters en de plaats van de monstername eenduidig vastgelegd volgens een vooropgesteld bemonsteringspatroon. + +Alle deelmonsters dienen evenredig (in massa) vertegenwoordigd te zijn in het mengmonster welke vervolgens geanalyseerd wordt in het laboratorium op zijn fysische, biologische en/of chemische eigenschappen. diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/05_competenties.Rmd b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/05_competenties.Rmd new file mode 100644 index 00000000..03d62fe1 --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/05_competenties.Rmd @@ -0,0 +1,10 @@ +# Vereiste competenties + +```{=html} + +``` +De basisvaardigheden voor het uitvoeren van dit protocol zijn (1) het kunnen gebruiken van een GPS-toestel en (2) het gebruik van een gutsboor. +De bodembemonstering beschreven in dit protocol kan dus uitgevoerd worden door alle INBO medewerkers mits het volgen van een ééndagsopleiding op het terrein. diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/06_benodigdheden.Rmd b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/06_benodigdheden.Rmd new file mode 100644 index 00000000..0b0b7a3d --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/06_benodigdheden.Rmd @@ -0,0 +1,107 @@ +# Benodigdheden + +## Apparatuur + +```{=html} + +``` +- Er zijn allerhande toestellen met **GPS** mogelijkheden op de markt. + Al deze toestellen kunnen gebruikt worden. + Vermits de nauwkeurigheid echter afhangt van het type toestel, wordt het type gehanteerde toestel op het opnameformulier vermeld. + Mogelijke typen zijn: + + - RTK GPS + - Trimble met externe antenne + - Handheld GPS (Garmin, ...) + - Smartphone, iPad, iPhone + +- **Digitaal fototoestel** (met correcte datum en uurinstelling) of Smartphone, tablet, iPad, iPhone met ingebouwd fototoestel. + Correcte instelling van datum en uur is van belang om de foto's correct te kunnen archiveren. + +## Materiaal + +```{=html} + +``` +- **Gutsboor:** Een grondboor van het type 'guts' (Eng. Gouge auger, figuur \@ref(fig:gutsboren)). bestaat uit een cilindervormig boorlichaam waarvan het werkzame deel half cilindrisch is en van boven naar beneden een evenwijdig verloop heeft. Aan de onderzijde bevindt zich een scherpe snijrand. De minimale lengte van de holle buis moet 10 cm langer zijn dan de vooropgestelde bemonsteringsdiepte. De bemonsteringsdiepten moeten aangegeven zijn op de boor. Een diameter van 25 mm is meest geschikt voor de hier beschreven toepassing (minimale verstoring en toch voldoende monster). In zachte gronden wordt een gutsboor gebruikt zonder slagkop (figuur \@ref(fig:gutsboren) links); in hardere gronden een gutsboor mét slagkop (figuur \@ref(fig:gutsboren) rechts). + +(ref:gutsboren) **Links (Foto 1):** Set van gutsboren voor gebruik in zachte gronden [*©Eijkelkamp*](https://www.eijkelkamp.com/images/articles/1012/2f036e4b81700f990936f8ffdf5af7ac.jpg); **Rechts (Foto 2):** Set van gutsboren voor een iets hardere bodem. De gutsen zijn voorzien van een slagkop waarop men met een terugslagvrije hamer kan slaan om de guts dieper in de grond te brengen. [*©Eijkelkamp*](http://www.envco.ro/public/uploaded/640x480/soil-core-sampler-specific-1297995531.jpg) + +```{r gutsboren, fig.cap = "(ref:gutsboren)", fig.show = "hold", out.width = "50%", fig.align = "default"} +include_graphics( + path = c("./media/image1.jpg", + "./media/image2.jpg")) +``` + +- 1 **Afvalemmertje** (2,5 tot 3,0 L, polypropyleen) + +- 1 **Mengemmertje** (2,5 tot 3,0 L, polypropyleen) om het mengmonster aan te maken + +- 1 Universele **handborstel** van staaldraad (zie foto 2) + +- **Documentatie** om het betreffende proefvlak te lokaliseren: + + - Afdruk van de orthofoto + + - aanduiding op topografische kaart + + - X en Y coördinaat indien de locatie vooraf reeds bepaald is (WGS84, latitude longitude coördinaten in decimale graden) + + - beschrijving van de toegankelijkheid van het terrein, situatieschets, vegetatietype, al dan niet aanwezigheid van peilbuis,...) + +- **Legitimatiekaart en machtiging** van de beheerder of eigenaar van het terrein om het betreffende terrein te betreden en bodemmonsters te nemen + +- **Kompas** (analoog, op GPS of App op smartphone) + +- **Doek** (synthetisch of katoen) om materiaal te reinigen en af te drogen + +- **Hamer**, terugslagvrije, staal met nylon kop (zie Figuur \@ref(fig:gutsboren)) + +- **Koelbox of koeltas** met vooraf gekoelde koelelementen + +- 1 **meetlint**, oprolbaar, min 25 m lengte (stalen of fibreglas) om hoekpunten proefvlak uit te zetten) + +- 1 **recipiënt** (monsterbakje), inhoud 750 ml, (zwart) bakje uit PP (polypropyleen) met doorzichtig deksel van (type Jorapack B x H x L = 15 \* 5 \* 18 cm) + +- (Voorgedrukte met proefvlakcode) zelfklevende **etiketten**, type 'Heavy Duty', aantal: 1 per monster + +- 1 **spatel**, gebogen (Spatel 20, Eijkelkamp, Figuur \@ref(fig:gutsboren)) + +- **Opnameformulier** (zie voorbeeld in bijlage \@ref(bijlage-opnameformulier)) + +- **Schrijfmateriaal**: potlo(o)d(en), gum, slijper, dikke permanente markeerstift, + +- (Voorgedrukte) **labels** ter markering van het **proefvlak** op de foto (aantal 1/proefvlak) + +- **Schrijfplank** + +- **Vouwmeter** (lengte 2 meter met centimeteraanduiding en wisselende kleuraanduiding voor de decimeters) + +- 4 **bamboestokjes** ter markering van de hoekpunten van het proefvlak + +## Reagentia en oplossingen (indien van toepassing) + +```{=html} + +``` +- Leidingwater in plastieken bidon, inhoud 5 L om materiaal te reinigen + +- Drie druppelflesjes (inhoud 30-50 ml) met de volgende reagentia/oplossingen: + + - Zoutzuur (HCl), 10 %. Sterk zuur, bijtend. Gebruik handschoenen bij gebruik druppelflesje. + - $\alpha$ -- $\alpha$' dipyridyl (IUPAC 2,2'-Bipyridine) is een 97% zuivere vaste stof in oplossing gebracht met 1 N ammoniumacetaat gebufferd op pH=7. Gebruik handschoenen bij gebruik druppelflesje. + - Waterstofperoxide (H~2~O~2~), 10 %. Sterk zuur. Gebruik handschoenen bij gebruik druppelflesje. diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/07_werkwijze.Rmd b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/07_werkwijze.Rmd new file mode 100644 index 00000000..b41f477f --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/07_werkwijze.Rmd @@ -0,0 +1,184 @@ +# Werkwijze + +## Uitvoering + +```{=html} + +``` +In elke rastercel van het proefvlak worden de monsters manueel genomen met een gutsboor. +Het overtollig bodemmateriaal wordt verwijderd van de boor en verzameld in het afvalemmertje om na de bemonstering de boorgaten opnieuw te vullen. +De verschillende deelmonsters (één per rastercel) worden ontdaan van bodemvreemd materiaal en samengebracht in het mengemmertje om een mengmonster te maken. +Het gehomogeniseerd mengmonster wordt overgebracht in een laboratorium recipiënt, getransporteerd en bewaard volgens de voorschriften tot verdere behandeling. + +### Bemonsteringsstrategie + +#### Uitzetten van het bemonsterinsproefvlak + +De staalname van de oppervlaktemonsters gebeurt in vierkante proefvlakken. +Afmetingen van het proefvlak zijn projectspecifiek te bepalen. +Het hoekpunt dat het meest naar het noorden gericht is, krijgt het volgnummer 1 (zie figuur \@ref(fig:rastercellen)). +Plaats hier een eerste bamboestokje. +Meet de zijde af in oostelijke richting. +Plaats een tweede bamboestokje. +Meet de zijde af in zuidelijke richting, loodrecht op de eerste zijde. +Plaats een derde bamboestokje. +Controleer de lengte van die diagonaal en corrigeer de plaats van het derde bamboestokje. +Plaats het vierde bamboestokje westelijk van het derde en zuidelijk van het eerste bamboestokje. +Controleer de afstanden en corrigeer de plaatsing van de bamboestokjes indien nodig. + +#### Aantal deelmonsters + +De oppervlakte van het proefvlak wordt opgedeeld in gelijke vierkanten (zie voorbeeld in figuur \@ref(fig:rastercellen) waar `r params$aantal_steken` gelijke vierkanten worden onderscheiden). +In elk van die vierkanten wordt één deelmonster zo centraal mogelijk genomen. +Om voldoende staal te verzekeren zodat de meest courante bodemanalyses kunnen uitgevoerd worden, wordt bij een keuze van `r params$aantal_steken` deelmonsters en een bemonsteringsdiepte van `r params$eind_diepte_cm` cm, best een guts van `r params$guts_diameter_mm` mm diameter gebruikt (1 steek met de guts = 1 deelmonster). +Het verminderen van het aantal steken bij het gebruik van een guts met een grotere diameter is niet toegelaten omdat dit de representativiteit van het mengmonster verkleint. + +(ref:rastercellen) Schematische weergave van de oriëntatie en spreiding van de deelmonsters (rode punten) over het proefvlak + +```{r rastercellen, fig.cap = "(ref:rastercellen)"} +punten <- expand.grid(x = 1:sqrt(params$aantal_steken), + y = 1:sqrt(params$aantal_steken)) + +labels <- data.frame( + x = c(0.4, 0.4, max(punten$x) + 0.6, max(punten$x) + 0.6), + y = c(0.4, max(punten$x) + 0.6, max(punten$x) + 0.6, 0.4), + label = c(4, 1, 2, 3) +) + +ggplot(punten, + aes(x = x, y = y)) + + geom_tile(colour = "black", fill = "white") + + geom_point(colour = "red", size = 2) + + theme_void() + + coord_equal() + + geom_text(data = labels, aes(label = label)) + + geom_text(aes(x = 0, y = 2.5, label = "N"), size = 11) + + geom_segment(aes(x = 0, y = 2.8, xend = 0, yend = 3.6), + arrow = arrow(length = unit(0.03, "npc"))) + + geom_segment(aes(y = max(punten$x) + 1, + x = 0.5, + yend = max(punten$x) + 1, + xend = 3.5), + arrow = arrow(ends = "both", length = unit(0.03, "npc"))) + + geom_text(aes(x = mean(punten$x), + y = max(punten$x) + 1.25), + label = "x meter") + +``` + +#### Bemonsteringsdiepte + +De oppervlaktestalen betreffen bodemmonsters standaard genomen op diepte van `r params$begin_diepte_cm` -- `r params$eind_diepte_cm` cm onder het bodemoppervlak. +Dit protocol kan op analoge wijze toegepast worden op andere diepten startend vanaf het bodemoppervlak. + +### Praktische werkwijze voor het nemen van één deelmonster + +- Breng de guts handmatig zo verticaal mogelijk in de grond zonder de guts daarbij te draaien. Bij harde bodem gebruik je een guts met slagkop (zie Figuur \@ref(fig:werkwijze-guts)) zodat je de guts met een terugslagvrije hamer (Figuren \@ref(fig:gutsboren) en \@ref(fig:werkwijze-guts)) dieper de grond kan inhameren. Zo wordt de holle buis van de guts gevuld met bodemmateriaal. + +(ref:werkwijze-guts) **Links:** Gebruik van een guts met slagkop *©Eijkelkamp* **Rechts:** Afsnijden van het bodemmateriaal langs de gutsboorranden *©Eijkelkamp* + +```{r werkwijze-guts, fig.cap = "(ref:werkwijze-guts)", fig.show = "hold", out.width = "50%", fig.align = "default"} +include_graphics( + path = c("./media/image4.png", + "./media/image5.png")) +``` + +- Vervolgens draai je de guts éénmaal om zijn as waardoor het bodemmonster wordt 'losgesneden'. + Let op dat je de guts niet dieper de grond induwt. + +- Trek vervolgens de guts zachtjes met een draaibeweging uit de grond. + Het draaien zorgt voor minder bodemverlies en werkt de onderdruk tegen die onder de guts aanwezig is. + Zo bekomt men dus een minimaal geroerd monster (Figuur \@ref(fig:Foto3)). + + ![(#fig:Foto3) Minimaal geroerd bodemmateriaal bij bodembemonstering met een guts © N. Cools](./media/image6.jpg){width="4.304419291338583in" height="3.2283147419072615in"} + +- Het materiaal in de guts zal aan open zijde van de holle buis steeds wat materiaal bevatten van de bovenliggende lagen. + Dit materiaal wordt verwijderd met de spatel of een mes en opgevangen in een 'afvalbakje'. + +- Vervolgens snijd je met de gebogen spatel de cilindrische kolom bodemmateriaal af langs de gutsboorranden (zie Figuur \@ref(fig:werkwijze-guts)). + Het achtergebleven bodemmateriaal is geschikt voor bemonstering. + +- Vervolgens duid je met de spatel het te bemonsteren diepte-interval aan (bvb. `r params$begin_diepte_cm` -- `r params$eind_diepte_cm` cm) op het materiaal in de boor door dit lichtjes in te snijden. + Dit is het moment voor het nemen van een foto. + +- Vervolgens verwijder je het teveel aan materiaal in het 'afvalemmertje' en verzamel je het bodemmateriaal uit het gewenste diepte-interval in het mengemmertje. + +- Verwijder alle levende materie (plantendelen zoals knolletjes, bodemdiertjes, levende wortels,...). + Grind en stenen worden handmatig zo goed mogelijk uit het mengemmertje verwijderd. + Herhaal dit voor alle deelmonsters (foto is slechts noodzakelijk voor één deelmonster). + +- **Bereiden van een mengmonster**: + + - Het materiaal wordt in het mengemmertje manueel gemengd en gehomogeniseerd met behulp van een spatel. De bodemstructuren worden hierbij opgebroken en stenen, levende wortels of andere plantendelen worden manueel verwijderd. Noot: in een kleiige bodem is dit niet eenvoudig en moet het ganse mengstaal in zijn geheel meegenomen worden. + - Het monster wordt vervolgens overgebracht in het monsterbakje. Het eventueel teveel aan bodemmateriaal wordt in het afvalemmertje verzameld. Het materiaal uit het afvalemmertje verdeel je over de boorgaten zodat de boorgaten terug min of meer afgesloten zijn. + +## Registratie en bewaring van resultaten + +```{=html} + +``` +### Invullen van het opnameformulier + +Per mengmonster wordt het opnameformulier volledig ingevuld en de aan- of afwezigheid van de relevante kenmerken genoteerd (voorbeeld: zie bijlage \@ref(bijlage-opnameformulier)). + +Het opnameformulier wordt, nadat het volledig werd ingevuld met onuitwisbare inkt, ingescand en digitaal bewaard op een centrale locatie (bvb. Google Drive). +Het papieren formulier wordt overgemaakt aan de verantwoordelijke wetenschapper die alle opnameformulieren van de survey centraal bewaart. +Elke staalnemer voert de informatie van het opnameformulier digitaal in zoals voorzien binnen het betreffende onderzoeksproject. + +### Nemen van foto's van het bemonsterd proefvlak + +Er worden twee foto's van het proefvlak genomen: één voor de bodembemonstering en één na de bemonstering (waar de bemonsteringspunten in het proefvlak maximaal zichtbaar zijn). +Er wordt tenminste één foto van de boorkern in de guts genomen (detailfoto). +Specifieke kenmerken (zie opnameformulier) worden ook gefotografeerd. + +Op de detailfoto wordt eveneens het ID van het proefvlak en datum van staalname weergegeven, samen met de schaalaanduiding d.m.v. bv. +een vouwmeter. +De digitale foto's worden zo snel mogelijk na de opname hernoemd met naam van het proefvlak en gefotografeerd kenmerk en op een centrale locatie bvb. +Google Drive bewaard. +De volgende principes worden gehanteerd bij de naamgeving van de foto's: de naam van de foto gaat van algemeen naar specifiek. +Een voorbeeldje: + +- De foto van het proefvlak/plot: CODEPROEFVLAK_PLOT +- De foto van het `r params$begin_diepte_cm` -- `r params$eind_diepte_cm` cm staal: CODEPROEFVLAK_M01 + +### Identificatie (etikettering) van de monsters + +De volgende informatie moet minimaal op de recipiënten aanwezig zijn. +Bij voorkeur wordt deze informatie vooraf (indien reeds beschikbaar) op 'heavy duty' etiketten afgedrukt. + +- Plaatsnaam (hoofdgemeente en toponiem) +- Unieke veldidentificatiecode van het proefvlak +- Bemonsteringsdiepte (in dit geval `r params$begin_diepte_cm` -- `r params$eind_diepte_cm` cm) +- Datum van bemonstering +- Naam staalnemer + +### Transport, bewaring en documentatie van de monsters + +Monsters kunnen ten gevolge van fysische, chemische of biologische reacties wijzigingen ondergaan tussen het ogenblik waarop ze worden genomen en de analyse. +Om dit te voorkomen worden de volgende voorzorgsmaatregelen getroffen: + +- De stalen worden op het terrein in de monsterbakjes gebracht en onmiddellijk afgesloten en buiten het bereik van direct zonlicht geplaatst. +- De stalen worden op terrein voor het transport bewaard in een koelbox met koelelementen. +- De stalen worden dezelfde dag overgebracht naar een koelkast of koelcel (\< 4°C) totdat de verdere voorbehandeling kan voortgezet worden. + +Een **digitale stalenlijst** wordt overgemaakt aan de verantwoordelijke voor de staalvoorbereiding (drogen en verkleinen). +De stalenlijst bevat minimaal de volgende informatie: + +- Projectnaam of projectcode +- Naam staalnemer +- Naam projectverantwoordelijke +- Datum van bemonstering +- Plaatsnaam (hoofdgemeente en toponiem) +- Matrixtype (organisch, mineraal) +- Veldidentificatiecode van het staal +- GPS coördinaten (Lambert72 of/en geografische coördinaten WGS84, graden (°), minuten ('), seconden (") of in decimale graden) diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/08_kwaliteitszorg.Rmd b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/08_kwaliteitszorg.Rmd new file mode 100644 index 00000000..2812ffb6 --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/08_kwaliteitszorg.Rmd @@ -0,0 +1,31 @@ +# Kwaliteitszorg + +```{=html} + +``` +Het is van essentieel belang dat het gebruikte materiaal en recipiënten zuiver zijn. +Men dient steeds nauwkeurig en proper te werken. +De guts wordt met de borstel schoongeveegd na elke steek. +De gutsen dienen jaarlijks en zo nodig bijgesneden te worden. + +Een guts vertoont slechts 10 cm diepte intervallen, maar het betreffende segment (bvb. 0 - 10 cm) van de bodemlaag bevindt zich zelden perfect tussen deze aanduidingen. +De diepte dient steeds gemeten te worden met vouw- of plooimeter, of meetlat. + +Om het niet kleven van de etiketten (bvb. bij nat weer of vuile handen) te voorkomen, kunnen de etiketten best vooraf geprint worden en op de monsterbakjes worden gekleefd. +Gebruik 'heavy duty' (waterbestendige) etiketten, aangezien deze beter kleven en beter tegen vocht en vuil kunnen dan gewone etiketten. + +Om je tel niet te vergeten bij het nemen van de deelstalen, enkele tips: + +- Werk het proefvlak steeds volgens hetzelfde bemonsteringspatroon af bvb. + je werkt kloksgewijs (wijzerzin), beginnende bij het meest noordelijk hoekpunt (bamboestokje nummer 1) en sluit af met het staal in het centrum van het proefvlak. + +- Sluit de boorgaatjes niet onmiddellijk af. + Zo kan je zien welke rastercellen je al dan niet bemonsterd hebt. + +- Meng het staal pas nadat je alle deelmonsters hebt verzameld in je mengbakje. + Als het staal voldoende cohesief is, kan je de deelmonsters nog tellen. diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/09_veiligheid.Rmd b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/09_veiligheid.Rmd new file mode 100644 index 00000000..92a7fcef --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/09_veiligheid.Rmd @@ -0,0 +1,30 @@ +# Veiligheid + +```{=html} + +``` +De metingen worden uitgevoerd op het terrein; de veiligheidsvoorschriften opgesteld voor het veldwerk dienen gevolgd te worden. + +- Controleer voor het betreden van het terrein of aanwezig grazers geen gevaar kunnen vormen. + +- Draag aangepast schoeisel, zorg voor beschermende kledij of middelen (tegen irriterende planten, insecten, zon,...). + +- Betreed moeilijk begaanbare, moerassige terreinen in duo of zorg minstens dat je een GSM met noodnummers bij hebt. + +- Wanneer je de guts uit de grond haalt, houd je rug recht en je knieën gebogen om letsels te vermijden. + +- Wees voorzichtig bij het ledigen van de boor zodat je jezelf niet snijdt aan de snijranden van de boor of aan de snijranden van de spatel/mes. + +- Wees voorzichtig tijdens onweer in het open veld. + Je draagt immers een metalen staaf met je mee wat de bliksem kan aantrekken. + +- Stoot je op een ondoordringbare laag of een grote steen of boomwortel, forceer de boor dan niet want je zou het materiaal kunnen beschadigen. + Steek beter opnieuw op een andere plaats (bvb. in geval van een stenige bodem). + +- In het geval dat je een hamer moet gebruiken op een guts met een slagkop, gebruik steeds een terugslagvrije hamer (Figuur \@ref(fig:gutsboren)). + Gebruik zeker nooit metalen hamers. + +- Houd de guts steeds vast bij de synthetische handvaten tijdens het boren. + Deze zorgen voor isolatie indien je een ondergrondse elektriciteitskabel zou raken. diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/10_samenvatting.Rmd b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/10_samenvatting.Rmd new file mode 100644 index 00000000..c50f4a05 --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/10_samenvatting.Rmd @@ -0,0 +1,29 @@ +# Samenvatting + +```{=html} + +``` +## Methoderecept + +- Baken het proefvlak af en verdeel het in `r params$aantal_steken` rastercellen + +- Neem eerst van elke rastercel een monster kloksgewijs (in wijzerzin), eindig met het centrale monster + +- Verwijder bij elk monsters het overtollig materiaal van de guts + +- Neem van elk monster het gewenste materiaal (in dit geval van `r params$begin_diepte_cm` -- `r params$eind_diepte_cm` cm diep) en breng in een mengemmertje + +- Verwijder zoveel mogelijk het materiaal dat niet mee opgenomen mag worden in het laboratoriummonster (levend materiaal, steentjes, ...) + +- Homogeniseer het mengmonster in een mengemmertje en breng over in een monsterbakje + +- Etiketteer het mengmonster + +- Vul het opnameformulier in (voorbeeld in bijlage \@ref(bijlage-opnameformulier)) + +- Sluit de boorgaten af met overtollig monster + +- Bewaar het mengmonster diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/11_referenties.Rmd b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/11_referenties.Rmd new file mode 100644 index 00000000..167eb7c0 --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/11_referenties.Rmd @@ -0,0 +1,32 @@ +# Referenties {.unnumbered} + +::: {#refs} +::: + +```{=html} + +``` +```{=html} + +``` diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/12_appendices.Rmd b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/12_appendices.Rmd new file mode 100644 index 00000000..d0c2cf96 --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/12_appendices.Rmd @@ -0,0 +1,24 @@ +# (APPENDIX) Bijlagen {.unnumbered} + +# Bijlage: instelwaarden {#bijlage-params} + +```{r params-tabel} +vertaal <- c( + proefvlak_vorm = "Proefvlak vorm", + begin_diepte_cm = "Bemonsteringsdiepte begin (cm)", + eind_diepte_cm = "Bemonsteringsdiepte einde (cm)", + aantal_steken = "Aantal steken", + guts_diameter_mm = "Guts diameter (mm)") + +params %>% + flatten() %>% + tibble::enframe() %>% + filter(name != "dependencies") %>% + mutate(name = recode(name, !!!vertaal)) %>% + rename(naam = name, waarde = value) %>% + kable() +``` + +# Bijlage: Opnameformulier voor oppervlaktemonsters {#bijlage-opnameformulier} + +Dit formulier wordt in een [afzonderlijk PDF document](./media/sfp-201-nl_bijlage_b_opnameformulier_oppervlaktemonsters.pdf) bewaard zodat het duidelijk op twee zijden van een A4 blad kan afgedrukt worden. diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/13_subprotocols.Rmd b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/13_subprotocols.Rmd new file mode 100644 index 00000000..c03e51e6 --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/13_subprotocols.Rmd @@ -0,0 +1,20 @@ +```{r, results="asis"} +if (exists("params")) { + if (!is.null(params$dependencies)) { + mdfiles <- paste0(map_chr(params$dependencies, "protocol_code"), + "-", + map_chr(params$dependencies, "version_number"), + ".md") + child_docs <- file.path(map_chr(params$dependencies, "version_number"), + mdfiles) + + child_docs <- child_docs[map_lgl(params$dependencies, "appendix")] + + if (length(child_docs) > 0) { + res <- map(child_docs, knit_child, quiet = TRUE) + cat( + c("# (PART) Subprotocols {.unnumbered}", "", unlist(res)), sep = "\n") + } + } +} +``` diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/NEWS.md b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/NEWS.md new file mode 100644 index 00000000..b69a6836 --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/NEWS.md @@ -0,0 +1,10 @@ +# Wijzigingen t.o.v. vorige versies + +## [2024.01](../2024.01/index.html) + +- Omzetting van Word versie van het protocol (oud versienummer 1.5) + +- Voorafgaande historiek: + + - Revisie 1.5 (12-05-2021) bevat enkele aanvullingen van de veiligheidsmaatregelen t.o.v. revisie 1.4. + - Revisie 1.4 (12-09-2018) bevat actualisatie van revisie 1.3 (05-04-2017) na het terreinwerk gedurende de zomers van 2017 en 2018 uitgevoerd in het kader van het HabNorm project (PAS-PPB 2015 -- 2019 project). Het protocol werd veralgemeend om toepasbaar te zijn op het ganse Instituut. Verwijzingen naar projectspecifieke situaties en variabelen zijn in bijlage opgenomen. De tekst werd door gekopieerd naar het daartoe bestemde sjabloon. De definities van een endo- en ecto- organisch laag werd geactualiseerd. diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/_bookdown.yml b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/_bookdown.yml new file mode 100644 index 00000000..3cc88742 --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/_bookdown.yml @@ -0,0 +1,17 @@ +book_filename: sfp_201_nl_oppervlaktemonster.Rmd +output_dir: ../../../../../protocoldocs/docs/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster +rmd_files: [index.Rmd,NEWS.md,01_afhankelijkheden.Rmd,02_onderwerp.Rmd,03_beperkingen.Rmd,04_principe.Rmd,05_competenties.Rmd,06_benodigdheden.Rmd,07_werkwijze.Rmd,08_kwaliteitszorg.Rmd,09_veiligheid.Rmd,10_samenvatting.Rmd,11_referenties.Rmd,12_appendices.Rmd,13_subprotocols.Rmd] +delete_merged_file: true +language: + label: + fig: 'Figuur ' + tab: 'Tabel ' + eq: 'Vergelijking ' + thm: 'Theorema ' + lem: 'Lemma ' + def: 'Definitie ' + cor: 'Bijgevolg ' + prp: 'Propositie ' + ex: 'Voorbeeld ' + proof: 'Bewijs. ' + remark: 'Opmerking. ' diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/_output.yml b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/_output.yml new file mode 100644 index 00000000..eeecbe1c --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/_output.yml @@ -0,0 +1,19 @@ +bookdown::gitbook: + split_by: none + split_bib: false + template: !expr protocolhelper:::protocol_css() + css: css/inbo_rapport.css + config: + toc: + before: + - + - + after: + -
  • +bookdown::pdf_book: + keep_tex: false + pandoc_args: --top-level-division=chapter + template: !expr protocolhelper:::protocol_tex() + diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/index.Rmd b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/index.Rmd new file mode 100644 index 00000000..088dd11a --- /dev/null +++ b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/index.Rmd @@ -0,0 +1,80 @@ +--- +title: Bemonsteren aan de hand van oppervlaktemonsters +subtitle: Manueel met steekguts +author: +- name: Nathalie Cools + orcid: 0000-0002-7059-2318 +- name: Bruno De Vos + orcid: 0000-0001-9523-3453 +date: '`r Sys.Date()`' +reviewers: Hans Van Calster +file_manager: Hans Van Calster +protocol_code: sfp-201-nl +version_number: '2024.01' +language: nl +lang: nl +theme: soil +site: bookdown::bookdown_site +template_name: sfp +bibliography: referenties.yaml +csl: https://raw.githubusercontent.com/citation-style-language/styles/master/research-institute-for-nature-and-forest.csl +params: + proefvlak_vorm: vierkant + begin_diepte_cm: 0 + eind_diepte_cm: 10 + aantal_steken: !r 3^2 + guts_diameter_mm: 25 +--- + +```{=html} + +``` +```{r setup, include=FALSE} +library(knitr) +opts_chunk$set( + echo = FALSE, + eval = TRUE, + dpi = 300, + fig.width = 150 / 25.4, + fig.height = 100 / 25.4, + out.width = "100%", + warning = FALSE, + error = TRUE, + message = FALSE +) +library(dplyr) +library(purrr) +library(protocolhelper) +library(ggplot2) +library(pander) +panderOptions("table.alignment.default", "left") +metadata <- rmarkdown::metadata +path_to_protocol <- get_path_to_protocol(metadata$protocol_code) +type <- get_protocol_type(metadata$protocol_code, auto_identifier = TRUE) +``` + +# Metadata {.unnumbered} + +```{r metadata-table} +tibble( + reviewers = metadata[["reviewers"]] |> paste(collapse = ", "), + documentbeheerder = metadata[["file_manager"]], + protocolcode = metadata[["protocol_code"]], + versienummer = metadata[["version_number"]], + taal = metadata[["language"]], + thema = metadata[["theme"]] +) %>% + pander::pander(split.tables = Inf) +``` + +```{r results="asis"} +sprintf("Controleer [deze tabel](../%s.html){target=\"_blank\"} om te zien of een meer recente versie beschikbaar is.", type) |> cat() # nolint +``` diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image1.jpg b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image1.jpg new file mode 100644 index 00000000..57db64ef Binary files /dev/null and b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image1.jpg differ diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image2.jpg b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image2.jpg new file mode 100644 index 00000000..daff6a23 Binary files /dev/null and b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image2.jpg differ diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image4.png b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image4.png new file mode 100644 index 00000000..3db8df8c Binary files /dev/null and b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image4.png differ diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image5.png b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image5.png new file mode 100644 index 00000000..b2dc3eaa Binary files /dev/null and b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image5.png differ diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image6.jpg b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image6.jpg new file mode 100644 index 00000000..cafd8c36 Binary files /dev/null and b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/image6.jpg differ diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/sfp-201-nl_bijlage_b_opnameformulier_oppervlaktemonsters.pdf b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/sfp-201-nl_bijlage_b_opnameformulier_oppervlaktemonsters.pdf new file mode 100644 index 00000000..3476b77b Binary files /dev/null and b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/media/sfp-201-nl_bijlage_b_opnameformulier_oppervlaktemonsters.pdf differ diff --git a/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/referenties.yaml b/source/sfp/2_soil/sfp_201_nl_oppervlaktemonster/referenties.yaml new file mode 100644 index 00000000..e69de29b