Skip to content

Latest commit

 

History

History
676 lines (458 loc) · 19.5 KB

004_Ruby_Dosya_Islemleri.md

File metadata and controls

676 lines (458 loc) · 19.5 KB
Raw

Ruby'de Dosya İşlemleri

Genel Kurallar

  • Bir dosyayı açtıysak, kapatmamız lazım.
  • Elle kapatmak yerine dosya işlemlerini bir blok içinde yapın.
  • Dosya açma modunu gerektiği kadar verin.

Dosya Açma Modu Nedir?

Dosya açma modu, yazdığınız programın bir dosyayı açarken hangi amaçlarla kullanacağını belirttiği bir stringtir.

Bu modlar şunlardır:

Dosya Açma Modu Kısa Açıklama Uzun Açıklama
"r" Sadece Oku Dosyayı sadece okunabilir olarak aç. Dosyanın başından itibaren sadece okuyabilecek (yazma işlemi yapamayacak) şekilde açmanızı sağlar.Herhangi bir mod belirtmezseniz dosya bu modda açılacaktır (varsayılan)
"r+" Oku ve Yaz Dosyayı hem okunabilir ve yazılabilir olacakşekilde açar.
"w" Sadece Yaz Dosyaya sadece yazma işlemi yapılabilir, içinden bilgi okunamaz. İçindeki mevcut bilgiler SİLİNİR!
"w+" Yaz ve Oku Dosyaya okuma ve yazma işlemi yapılır. Belirtilen dosya yoksa oluşturulur, varsa içindekiler SİLİNİR ve öyle düzenlenir.
"a" Sonuna Yaz Dosyanın sonuna ekleme yapılır. Belirtilen dosyayoksa oluşturulur, varsa,içindeki bilgiler korunarak en sona eklemeler yapılır. Okuma yapılamaz.
"a+" Sondan Oku ve Yaz Dosyanın sonundan itibaren okuma ve yazma işlemleri yapılır. Dosya yoksa oluşturulur, varsa sondan işlemler yapılmaya devam edilir.
"b" Derlenmiş Dosya Modu Derlenmiş yani işlemcinin anlayabileceğiikilik tabandaki komutlar haline çevrilmiş dosyalar için kullanılır.
"t" Metin Dosyası Modu Sadece metin içeren dosyalar için kullanılır.

Dosya Oluşturma

Ruby'de bulunduğunuz dizinde veya belirttiğiniz yoldaki bir dizinde yeni bir dosya oluşturmak için File.new fonksiyonu kullanılır.

Bu fonksiyonu çağırırken 2 tane parametre verilir.

Bunlar dosya adı ve dosyayı açma modudur.

Örnek kullanım:

File.new("dosya_adi", "w+") 
# w+ modunda dosya yoksa oluşturulur ve dosyada okuma ve yazma işlemleri yapılabilir.

Yukarıdaki kodda sadece dosya oluşturuldu, ancak oluşturduğumuz dosyayı kullanamıyoruz.

Ayrıca dosyayı oluşturduk ancak kapatmadık, bu yüzden programımız çalıştığı sürece dosya da program tarafından kullanılıyor, yani bir diğer tabirle işgal ediliyor olacaktır.

Bunun önüne geçmek için 3 temel farklı yol izleyebiliriz.

Aşağıda 3 faklı senaryo için 3 farklı kullanım mevcuttur.

Ancak önce açtığımız bir dosyayı nasıl kapatacağımızı öğrenelim.

Dosya Kapatma

Ruby veya herhangi başka bir programlama dilinde bir program yazarken dosya işlemleri sırasında bir dosyayı kullanmak üzere açtıysanız işiniz bittiğinde o dosyayı kapatmanız gerekmektedir.

Eğer ki dosyayı açıp da kapatmadan bırakırsanız, programınız çalıştığı süre boyunca hard diskinizden (veya ilgili depolama aracından) dosya kullanılmaya devam edecektir. Bu da dosyayı başka programların açamamasına , açsa da üzerinde değişiklğik yapamamasına, harici bir çıkarılabilir diskte olması durumunda ise belleği güzenli çıkar işlemiyle çıkarmak istediğinizde kullanıcının "Bu disk kullanılıyor" tarzında hata almasına, eski işletim sistemine sahip cihazlarda bu işlem yapılırken çıkartılan çıkarılabilir diskin zarar görmesine kadar bir çok istenmeyen duruma neden olabilir.

Bu yüzden bir dosyayı açıyorsak mutlaka işimiz bittiğinde kapatmalıyız.

Kapatma işlemi .close fonksiyonu ile yapılmaktadır.

Örnek kullanım

# Dosya açılmış ve "dosya" isimli değişkende tutulmakta olduğu varsayımıyla 

dosya.close

Senaryo 1 - Dosyayı oluştur, işi bitir

Bu senaryoda sadece bilgisayarımızda bir dosya oluşturup, içine herhangi bir şey okuyup yazmayacağımızı varsayalım.

O halde dosyayı oluşturup, ruby programımızda kapatılmasını sağlayalım.

Burada herhangi bir ekstra değişken kullanmamak için Ruby'nin zincileme fonksiyon çağırma özelliğinden faydalanacağız.

Yapacağımız işlemler:

  • Dosyayı oluştur
  • Hiç bir şey yapmadan hemen kapat

Bu işleri yapan kodumuz şöyle olacaktır:

File.new("yeni_dosya.txt", "w").close

Yukarıdaki kodda yeni_dosya.txt adında bir dosya w moduyla açılmak üzere oluşturulur. Hemen ardından ise oluşturulan dosyamız hiç bir işlem yapılmadan kapatılır. Böylelikle ekstradan bir değişken de kullanmaya gerek kalmaz.

Senaryo 2 - Dosya oluştur değişkene ata, sonda kapat

Bu senaryoda ise bilgisayarımızda bir dosya oluşturup, bu oluşturduğumuz dosyayı Ruby programımızda bir değişkende tutup, yine herhangi bir işlem yapmadan kapatma senaryosunu inceleyeceğiz.

Dosyamızı oluşturduktan sonra arada başka işlemler yapacaksak bu senaryoda anlatılan yöntemi kullanabiliriz ancak genelde 3. senaryoyu kullanmak daha uygun olacaktır.

Yapacağımız işlemler:

  • Dosyayı oluştur
  • Oluşturduğun dosyayı bir değişkende tut
  • Arada başka işlemler yapacaksan yap
  • Dosyayı kapat
dosya = File.new("yeni_dosya.txt", "w")
puts 'Dosya oluşturuldu ve hala açık'
dosya.close
puts 'Dosya kapatıldı'

Senaryo 3 - Dosyayı oluştur, blok olarak kullan

Bu senaryoda ise dosyamızı oluştururken blok kullanımı yöntemine başvuracağız.

Bu yöntemde açtığınız dosyayı sonradan tekrardan elle kapatmanız gerekmiyor.

Eğer geçerli bir nedeniniz yoksa dosya işlemlerinde blok yöntemini kullanın!

Ancak File.new fonksiyonu blok kullanımını desteklememektedir.

Bu yüzden dosya oluşturmaya yarayan File.new yerine , asıl amacı dosya okumak olan ancak dosya oluşturmada da çokça kullanılan File.open fonksiyonunu kullanacağız.

File.open("yeni_dosya.txt", "w") do |dosya|
  puts 'Dosyanız oluşturuldu ve hala açık'
end
puts 'Dosyanız otomatik olarak kapatıldı'

Bu yöntemde diğerlerinden farklı olarak File.new yerine File.open kullandık. Genel olarak pratik kullanımda File.new den ziyade File.open çok daha sıkça kullanılır.

Dosya Okuma

Dosya işlemlerinde sıklıkla kullanılan işlemlerden birisi de dosya okumadır.

Varolan bir dosyanın içindekileri okumak için temel olarak seçebileceğimiz 2 farklı yol vardır.

Bu yollara değinmeden önce, küçük bir bilgilendirme yapalım.

Dosya okuma işlemlerini File.read veya File.open ile yapabiliriz. Ancak burada amacımızı doğrudan açğıa vuran fonksiyon File.read olduğu için sadece dosya okuma işlemi yapacaksak File.open yerine File.read fonksiyonunu tercih edelim. Hem bu şekilde dosya açma modunu belirtmemize gerek de kalmayacaktır.

File.read("dosya_adi.txt")

Evet, az önce dosya okumanın 2 yolu olduğundan bahsetmiştik.Bunlar:

1 - Dosyanın tamamını okuyup bir stringe atama

2 - Dosyayı satır satır okuyup, her satırı diziye bir eleman olarak ekleme

Bu yöntemlerden hangisini kullanacağınız kullanım senaryonuza bağlıdır.

Örneğin bir dosyanın tümünde bir arama gerçekleştirecekseniz toplu halde okumak işinizi kolaylaştıracaktır.

Ancak bir kelimenin kaç satırda geçtiğini sayacaksanız da satır satır okumak işinizi çok daha kolaylaştıracaktır.

Gelin bu 2 yolu inceleyelim

Dosyanın Tek Parça Olarak Okumak

Bu yöntemde dosyanın içindeki tüm bilgiler bir string olarak alınacaktır.

Alt satıra geçme elemanı olan \n karakteri de stringin içinde yer alacaktır.

Örneğin isimler.txt dosyamızın içeriği aşağıdaki gibi olsun.

durmuş hoca
serhat
taha
ömer
tunahan

Bu dosyayı okumak için File.read fonksiyonunu aşağıdaki gibi kullanırız.

File.read("isimler.txt")

Bu komutun bize vereceği string ise şu şekildedir:

"durmuş hoca\nserhat\ntaha\nömer\ntunahan\n"

Okuduğumuz dosyanın içeriğini bir değişkene atayabiliriz.

dosya_icerigi = File.read("isimler.txt")

Artık bu değişkeni bir string olarak kullanabiliriz. Örneğin dosyanın içindeki tüm karakterlerin büyüğe çevrilmiş halini elde edebiliriz.

dosya_icerigi = File.read("isimler.txt")
dosya_icerigi.upcase

Türkçe karakterler dönüşüme uğramayacaktır.

"DURMUş HOCA\nSERHAT\nTAHA\nöMER\nTUNAHAN\n"

Gördüğünüz gibi satırlar \n karakteriyle ayrılıyor. Satır satır kullanmak için bu okuma yöntemi elverişli değil.

Dosyayı Satır Satır Okumak

Çoğu zaman bir dosyanın tüm içeriğiyle değil, aynı anda sadece bir satırıyla ilgilenmek, bir satırı üerinde işlem yapmak isteriz.

Bu durumlar için ise File.readlines fonksiyonunu kullanırız.

Örneğin yukarıdaki örnekteki isimler.txt dosyasını bu sefer de File.readlines ile okursak

File.readlines("isimler.txt")

Bu işlem bize şu diziyi dönecektir:

["durmuş hoca\n", "serhat\n", "taha\n", "ömer\n", "tunahan\n"]

Gördüğünüz üzere bu fonksiyonun bize döndürdüğü değer bir String değil, Stringlerden oluşan bir dizi, yani string dizisidir.

Biz bu diziyi bir değişkene atayarak yada doğrudan döndüğü değer üzerinden bir döngü oluşturarak satırlar üzerinde gezinebiliriz.

Bir değişkene atayarak dolaşma örneği

satirlar = File.readlines("isimler.txt")
satirlar.each do |satir|
  puts satir
end

Ekran çıktısı aşağıdaki gibi olacaktır:

durmuş hoca
serhat
taha
ömer
tunahan

Veya satır satır okuduğumuzu daha iyi anlamamıza yaracak bir örnek olarak her satırın uzunluğunu yazdıracak olursak:

satirlar = File.readlines("isimler.txt")
satirlar.each_with_index do |satir, i|
  puts "#{i+1}. satırın uzunluğu: #{satir.length}"
end

Çıktısı aşağıdaki gibi olacaktır:

1. satırın uzunluğu: 12
2. satırın uzunluğu: 7
3. satırın uzunluğu: 5
4. satırın uzunluğu: 5
5. satırın uzunluğu: 8

Gördüğünüz gibi satır satır işlem yapmada işimizi oldukça kolaylaştırıyor.

Değişkene atamadan doğrudan değeri kullanma örneği

Yukarıdakiyle aynı işlemleri yapan kodları arada herhangi bir ek değişken kullanmadan aşağıdaki gibi de yapabiliriz:

File.readlines("isimler.txt").each do |satir|
  puts satir
end
durmuş hoca
serhat
taha
ömer
tunahan

Diğer örnek ise şu şekilde:

File.readlines("isimler.txt").each_with_index do |satir, i|
  puts "#{i+1}. satırın uzunluğu: #{satir.length}"
end

Dosya okuma işlemlerini yaparken File.read ve File.readlines yerine önce dosya açılıp daha sonra okuma işlemi de yapılabilir.

Örneğin dosyayı tümüyle okuyacaksak File.read yerine File.open("dosya_adi").read kullanabiliriz.

Yine ayın şekilde, satır satır okuma yapacaksak File.readlines yerine File.open("dosya_adi").readlines fonksiyon zincirini kullanabiliriz.

Dosyaya Yazma

Dosyaya yazmanında mantığı yine dosyayı açmaktan geçer.

Bu yüzden öncelikle dosyamızı yazılabilir modda açıp, ardından üzerinde istediğimiz işlemleri gerçekleştireceğiz.

Yazma işlemleri için genellikle dosya açma işlemini blok kullanarak yaparız.

Ancak burada dikkat etmemiz gereken nokta, dosya açma modunun yazmaya izin vermesi gereklidir.

Herhangi bir okuma modu belirtmezsek sadece okunabilir modda açacağı için File.open metoduna 2. parametre olarak "w" , "w+" "a" yada "a+" açma modlarından birini vermeliyiz.

Dosyanın içine yazmak için .write , .puts , .print fonksiyonlarını kullanabiliriz.

Burada dikkat etmemiz gereken ise, write ve print fonksiyonları stringin sonuna satır sonu karakteri ( \n ) eklemediği için dosyada da yeni satıra geçilmeyecektir.

Eğer eklediğimiz metinden sonra yeni satıra geçmek istiyorsak ya write veya print e verdiğimiz stringin sonuna \n karakterini eklemeliyiz yada kısa yoldan puts kullanarak satır sonu karakterinin otomatik olarak eklenmesini sağlayabiliriz.

File.open("isimler.txt", "a+") do |dosya|
  dosya.write "celil"
end

Dosyanın içeriğini okuyacak olursak

File.read("isimler.txt")
"durmuş hoca\nserhat\ntaha\nömer\ntunahan\ncelil"

Gördüğünüz gibi okunan stringin sonunda \n karakteri bulunmamaktadır.

Bu dosyanın üzerine yazmaya devam edersek

File.open("isimler.txt", "a+") do |dosya|
  dosya.puts "ileri"
end

dosyanın içeriğini okumak için

File.read("isimler.txt")

yaptığımızda aşağıdaki stringi verecektir

"durmuş hoca\nserhat\ntaha\nömer\ntunahan\ncelilileri\n"

Gördüğünüz gibi celil in sonunda \n karakteri yok ancak son eklenen ileri nin sonunda \n karakteri var.

Bu stringi puts ile ekrana bastıracak olursak çıktısı aşağıdaki gibi olacaktır:

durmuş hoca
serhat
taha
ömer
tunahan
celilileri

Diğer Dosya Fonksiyonları

Dosyanın Gerçek Yolunu Öğrenme

File.absolute_path fonksiyonuyla bir dosyanın gerçek dosya yolunu öğrenebilirsiniz.

Örnek kullanım:

File.absolute_path("isimler.txt")
# "/home/sci/isimler.txt"

Dosyaya Son Erişilen Tarihi Öğrenme

File.atime fonksiyonuyla bir dosyaya en son erişilen zamanı öğrenebilirsiniz.

Örnek kullanım:

File.atime("isimler.txt")
# 2017-12-04 20:31:38 +0300

Dosyanın baz adını öğrenme

File.basename fonksiyonuyla bir dosyanın baz adını öğrenebilirsiniz.

File.basename("/home/sci/isimler.txt")
# "isimler.txt"

Eğer ki bir dosyanın uzantısını biliyor ve uzantısız baz adını öğrenmek istiyorsanız File.basename(dosya_yolu, uzantı) olarak kullanabilirsiniz.

File.basename("/home/sci/isimler.txt", ".txt")
# "isimler"

Okuduğunuz dosyanın uzantısını bilmiyor veya uzantısının ne olduğu sizin için fark etmiyor, sadece uzantısız baz adını öğrenmek istiyorsanız

File.basename("/home/sci/isimler.txt", ".*")
# "isimler"

Burada ".*" ın anlamı: . ve sonrasında ne gelirse olarak özetlenebilir.

Dosya Sil

File.delete fonksiyonuyla istediğimiz (silme yetkimiz olan) bir dosyayı silebiliriz.

File.delete("isimler1.txt")

Dizin mi? kontrolü

Verdiğiniz dosya yolundaki dosyanın biz dizin olup olmadığını öğrenmek için File.directory? fonksiyonunu kullanabilirsiniz.

Örneğin bulunduğumuz dizinde Downloads adında bir dizin ve isimler.txt adında bir dosya bulunmaktadır.

File.directory?("Downloads")
# true
File.directory?("isimler.txt")
# false

Dosyanın bulunduğu dizin yolu

File.dirname fonksiyonuyla yolunu verdiğimiz dosyanın bulunduğu dizinin yolunu verir. (tam yolu değil, verdiğimiz yoluna göre bulunduğu dizin)

File.dirname("/home/sci/isimler.txt")
# "/home/sci"

Dosya var mı?

Bir dosya yolu vererek, orada gerçekten bir dosya olup olmadığını anlamak için File.exist? fonksiyonunu kullanırız.

Örneğin bir dosya varsa farklı, yoksa farklı davranacak bir program yazmak istiyorsanız bu fonksiyon işinize yarayacaktır.

File.exist?("tunahan.cs")
# false
File.exist?("isimler.txt")
# true

Dosya Uzantısı Öğrenme

File.extname fonksiyonunu kullanarak yolunu verdiğimiz bir dosyanın uzantısını elde edebiliriz.

File.extname("isimler.txt")
# ".txt"

Dosya tipi öğrenme

Bu bilgi biraz erken bir bilgi olacak ancak, bir dosya dosya , dizin, link gibi farklı tiplerde olabilir.

Bir dosyanın hangi tipten olduğunu öğrenmek için File.ftype fonksiyonunu kullanabiliriz.

Sonucunda "file”, “directory”, “characterSpecial”, “blockSpecial”, “fifo”, “link”, “socket”, “unknown” değerlerinden birini dönecektir.

File.ftype("isimler.txt")
# "file"

Dosya yolu oluşturma

Farklı işletim sistemlerinde dosya yolları farklı karakterlerle birleştirildiği için eğer ki yazdığımız programın her işletim sisteminde sorunsuz çalışmasını istiyorsak bir dosya yolu oluştururken elle oluşturmak yerine File.join fonksiyonunu kullanmalıyız.

Bu fonksiyon kendine verdiğimiz parametreleri kullandığımız işletim sistemine uygun olarak birleştirerek bize bir dosya yolu verektir.

Örneğin Unix mimarisini kullanan bir işletim sisteminde aşağıdaki kod ve çıktısı şöyledir:

File.join("home", "sci", "isimler.txt")
# "home/sci/isimler.txt"

Aynı kodu bir Windows işletim sisteminde çalıştırsak sonuç şu şekilde olacaktı:

File.join("home", "sci", "isimler.txt")
# "home\sci\isimler.txt"

Dosyanın Son Değiştirilme Tarihi Öğrenme

File.mtime fonksiyonuyla bir dosyanın en son ne zaman değiştirildiğini öğrenebilirsiniz.

Örnek kullanım:

File.mtime("isimler.txt")
# 2017-12-04 20:31:35 +0300

Dosya yeniden adlandırma

File.rename fonksiyonunu kullanarak bir dosyayı yeniden adlandırabiliriz.

Bu fonksiyona ilk parametre olarak şu anki dosya adını, ikinci parametre olarak da yeni dosya adını verdiğimizde dosyayı yeniden isimlendirecektir.

File.rename("isimler.txt", "derse_girenler.txt")

Dosya boyutu öğrenme

File.size? fonksiyonuyla bir dosyanın boyutunu öğrenebiliriz.

Olmayan bir dosya için nil değerini döndürecektir.

File.size?("isimler.txt")
# 50
File.size?("olmayan_dosya")
# nil

Not: .size diye bir fonksiyon da vardır ve aynı işlevi görmektedir ancak eğer dosya yoksa hata vermektedir. Hata almak yerine nil sonucunun dönmesini istiyorsak .size? fonksiyonunu kullanacağız.

Dosya boş mu?

Bir dosyanın var olduğu halde içinin boş olup olmadığını öğrenmek için File.zero? fonksiyonunu kullanırız.

Dosya yoksa veya var olup da içi doluya false dönecektir.

File.zero?("ici_bos_dosya")
# true
File.zero?("isimler.txt")
# false
File.zero?("olmayan_dosya")
# false

Daha Fazla?

Bu dokümanda anlatılanlar temel ve en çok kullanılan dosya işlemleri idi.

Eğer tüm dosya fonksiyonlarına ulaşmak istiyorsanız https://ruby-doc.org/core-2.2.0/File.html adresinde bulabilirsiniz.

Bu doküman Serhat Celil İLERİ ( GitHub: @ileri ) tarafından oluşturulmuştur.